ความสัมพันธ์ของระบบนิเวศชุมชนลุ่มแม่น้ำเลยกับการเปลี่ยนแปลง, The Relationship between Ecological Community on Loei River Basin and Changes

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ
        แม่น้ำและลุ่มแม่น้ำเลยเป็นพื้นที่สำคัญของจังหวัดเลย ซึ่งมีความเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาตามฤดูกาล บริเวณอำเภอวังสะพุง ในฤดูฝนระดับน้ำสูงท่วมพื้นที่ลุ่มน้ำขยายเป็นบริเวณกว้าง หน้าหนาวและหน้าแล้งระดับน้ำต่ำมาก ชุมชนตั้งถิ่นฐานใกล้กับแม่น้ำเลย มีการประยุกต์ใช้พื้นที่สัมพันธ์กับฤดูที่เปลี่ยนไปทั้งฤดูฝน ฤดูร้อน ฤดูหนาว เช่น การหาปลา ปลูกผักริมน้ำ การเลี้ยงสัตว์ อาบน้ำ ซักผ้า พักผ่อน เกิดกิจกรรมหลากหลายที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติกลายเป็นระบบนิเวศชุมชนลุ่มน้ำเลย
ในอดีตธรรมชาติและชุมชนร่วมกันดูแลพื้นที่ลุ่มน้ำ แต่การเปลี่ยนแปลงของระบบเศรษฐกิจและสังคมเป็นปัจจัยทำให้ชุมชนปรับเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต มีการขยายพื้นที่เกษตรกรรมและการเพาะปลูกริมน้ำ เร่งการเจริญเติบโตโดยใช้สารเคมี ชุมชนทิ้งเสียจากบ้านและร้านค้าโดยขาดการบำบัด ส่งผลให้ระบบนิเวศเสื่อมโทรม แม่น้ำบางช่วงแห้งขอดจึงแก้ปัญหาโดยการขุดลอกแม่น้ำเกิดการทำลายระบบนิเวศในลุ่มน้ำ วังปลาและพืชพื้นถิ่นหายไป ชุมชนละทิ้งวิถีชีวิตที่เคยผูกพันและพึ่งพาอาศัยแม่น้ำให้อัตลักษณ์ชุมชนกำลังเลือนหาย แนวทางแก้ไขทำได้โดยการกระตุ้นจิตสำนึก และการใช้กฎหมายควบคู่กับการออกแบบ เช่น การสร้างเขื่อนแบบขั้นบันได การสร้างฝายชะลอน้ำเลียนแบบธรรมชาติ ลดการพังทลายของหน้าดินโดยใช้ต้นไม้ การบำบัดน้ำเสียโดยใช้พืช การออกแบบเขื่อนริมน้ำเลยให้รองรับกิจกรรมนันทนาการของชุมชน เพื่อเป็นการเชื่อมโยงความ สัมพันธ์ระหว่างชุมชนกับแม่ในภายใต้บริบท และวิถีชีวิตของชุมชนที่เปลี่ยนแปลงไป

คำสำคัญ: พื้นที่ลุ่มน้ำ นิเวศชุมชน นิเวศวัฒนธรรม