Threats Affecting Physical Characteristics of the Old Waterfront Communities in the Chao Phraya River Basin

Abstract

บทคัดย่อ

        ชุมชนเก่าริมน้ำในเขตลุ่มน้ำเจ้าพระยาและลุ่มน้ำข้างเคียงอันได้แก่ ลุ่มน้ำบางปะกงและลุ่มน้าแม่กลองมีทั้งสิ้น 138 ชุมชน แต่ละชุมชนมีกลุ่มของรูปแบบการตั้งถิ่นฐานและลักษณะทางกายภาพต่างกันตามสภาพภูมิทัศน์วัฒนธรรมและกิจกรรมทางการเกษตรที่สัมพันธ์กับการไหลของแม่น้ำและพฤติกรรมของน้ำ ก่อกำเนิดวิถีชีวิตริมน้ำที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เป็นเครือข่ายชุมชนริมน้ำที่มีความสัมพันธ์กันตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แต่การเปลี่ยนแปลงเนื่องจากความต้องการของเศรษฐกิจสังคมร่วมสมัยที่รวดเร็วและรุนแรง ทำให้ชุมชนเก่าริมน้ำค่อย ๆ สูญเสียลักษณะเฉพาะบางประการหรือหายไปจนเราแทบไม่รู้ตัว

        บทความนี้มุ่งแสดงรูปแบบของภัยคุกคามต่าง ๆ ที่สร้างความเปลี่ยนแปลงต่อลักษณะทางกายภาพของชุมชนเก่าริมน้ำเพื่อเป็นพื้นฐานในการทำความเข้าใจความเปลี่ยนแปลงต่อชุมชนเก่าริมน้ำในอนาคต โดยการนำเสนอข้อมูลทางด้านสถาปัตยกรรม ภูมิทัศน์วัฒนธรรม และชุมชน ซึ่งประกอบด้วยการวิจัยเชิงปริมาณโดยอาศัยการประเมินด้วยเครื่องมือสำรวจอย่างเร็วในระดับเมือง ร่วมกับการศึกษาเอกสารประกอบการวิเคราะห์ข้อมูล และอภิปรายผลที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงและภัยคุกคามที่มีผลต่อชุมชนเก่าริมน้ำ ซึ่งพบว่าความเป็นเมืองและโครงสร้างพื้นฐานที่สร้างขึ้นมาหลังเหตุการณ์น้ำท่วมใหญ่ในปี พ.ศ. 2554 เช่น การสร้างเขื่อนริมน้ำ การสร้างถนนที่ใช้เป็นคันกั้นน้ำ เป็นต้น ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพและภูมิทัศน์วัฒนธรรมของชุมชนเก่าริมน้ำ โดยเฉพาะในกลุ่มตลาดเมืองท่าริมน้ำอันมีผลโดยตรงในการทำให้ชุมชนต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต และอาจส่งผลกระทบต่อชุมชนอื่น ๆ ในภาพรวม

คำสำคัญ: ชุมชนริมน้ำ ความเปลี่ยนแปลง ภัยคุกคาม ลักษณะทางกายภาพ ที่ราบลุ่มน้ำเจ้าพระยา

Abstract

        There are 138 old waterfront communities along the Chao Phraya river basin and the other neighborhood river basins, including Bang Pakong and Mae Klong river basins. Each community had its own settlement patterns and physical characteristics varied by cultural landscapes and agricultural activities in relating to river flow and behavior. This shaped a unique water-based livelihood and created a network of waterfront communities linking a life from past to present. However, without realizing, several communities started to lose their characteristics, or even disappear, due to the rapid and unprecedented changes of social and economy demands of contemporary society.

        To understand the fundamental changes of the communities’ characteristics, the patterns of threats that affected physical characteristics of the old waterfront communities were revealed. This article reviewed the information of traditional architecture, cultural landscape, and community. A mixed method was implemented through both quantitative research on rapid surveys in community level and qualitative research on documentation and literature review. Issues relating threats that affected traditional waterfront communities were analyzed and discussed. The result revealed the factors that affecting the physical and cultural landscape changes, especially in the river port town, that were the urbanization and the irrigation infrastructures, e.g., a construction of the dam and the road that serves as a water barrier, which were developed by the government after the 2011 floods. These caused the changes of the community’s way of life, and systematically affected the traditional community’s network.

Keywords: Waterfront Community, Threats, Changes, Physical Characteristics, Chao Phraya River Basin