กายภาพที่มองเห็นได้ของตุ่มสามโคก จังหวัดปทุมธานี

บทคัดย่อ

ตุ่มสามโคกเป็นผลิตภัณฑ์ครัวเรือนภูมิปัญญาชาวบ้านชุมชนคนมอญที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานริมสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา สมัยอยุธยาตอนต้นในอำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี ดำรงชีพด้วยการปั้นและล่องเรือขายภาชนะดินเผาไม่เคลือบ โคก หมายถึง เนินดินที่มีเตาเผาชนิดเตาประทุนสำหรับเผาภาชนะดินเผา สามคือจำนวน 3  สามโคกจึงหมายถึง สถานที่ที่มีเตาเผา 3 เตา ผู้เขียนศึกษา สังเกต สัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลจากพื้นที่จริงของวัด 3 วัดที่มีหลักฐานการขุดค้นพบตุ่มสามโคกคือ วัดสิงห์ วัดศาลาแดงเหนือและวัดโพธิ์เลื่อน วัตถุประสงค์คือ ศึกษา วิเคราะห์ เปรียบเทียบลักษณะทางกายภาพที่มองเห็นได้ของตุ่มสามโคก จังหวัดปทุมธานี กายภาพที่มองเห็นได้คือ รูปทรงและลวดลาย ตุ่มสามโคกเป็นภาชนะดินเผาที่ไม่เคลือบน้ำยาด้วยเนื้อดินสามโคกชั้นกลางที่เหนียว หดตัว ดูดซึมน้ำจึงเก็บความเย็นได้ดี เนื้อดินเมื่อเผาจะมีสีส้มอมแดง ขนาดและสัดส่วนของตุ่มอ้วน ไม่สูง ช่วงกลางป่องกลมโดยเริ่มจากฐานคอตุ่ม ตกแต่งด้วยเส้นคู่ที่เซาะร่องลึกในระยะห่างกันเล็กน้อยโดยรอบบ่าตุ่มที่ลาดและกลมกลืน ปากตุ่มมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง เล็กใกล้เคียงกับก้นตุ่ม ตุ่มสามโคกมี 3 ขนาดแบ่งตามประโยชน์ใช้สอยคือ เล็ก กลางและใหญ่ ตุ่มสามโคกจัดเป็นงานหัตถกรรมที่ขึ้นรูปด้วยดินแม่น้ำหรือท้องนาที่สามโคก 9 ส่วนผสมกับอิฐละเอียด 1 ส่วน และแกลบ 1 ส่วนคลุกเคล้าด้วยกัน ผ่านการย่ำจนเนียนละเอียดก่อนนำมาปั้นและเผา ดังนั้นรูปทรงและขนาดจะไม่เหมือนและเท่ากันทุกใบเพียงมีความใกล้เคียงกันอย่างที่สุด วิถีการดำเนินชีวิตที่เปลี่ยนไปทำให้ความต้องการใช้ภาชนะดินเผาในครัวเรือนลดน้อย ลงจนขาดการสืบทอด อีกทั้งชาวมอญย้ายถิ่นฐานไปยังนนทบุรีและราชบุรี พัฒนารูปทรง ลวดลาย และเทคนิคการผลิตเป็นภาชนะและตุ่มรูปทรงใหม่ที่สูงใหญ่ขึ้นและป่องกลางน้อยลง