การศึกษารูปแบบศิลปะภาพพิมพ์ชิ้นเดียวด้วยเทคนิคภาพพิมพ์ย้อม

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นเพียงส่วนใดส่วนหนึ่งของ กิจกรรมเรียนรู้เพื่อศึกษาพัฒนาทางด้านทักษะและรูปแบบเทคนิคภาพพิมพ์ย้อม ( Eco print ) ที่สามารถแสดงออกถึงความงาม ด้วยหลักการวิเคราะห์ผลลัพธ์ของชิ้นงานจากความสมบูรณ์ในการนำเสนอให้ผลงานปรากฏสุนทรียภาพทางงานศิลปกรรม โดยสร้างสรรค์กับศิลปินต่างประเทศ ซึ่งเป็นวัตถุประสงค์หนึ่งของการวิจัยเรื่อง “การศึกษาภาพพิมพ์สร้างสรรค์กระบวนการพิมพ์ย้อมบนวัสดุผ้าพื้นเมืองเพื่อสร้างผลิตภัณฑ์จากสีธรรมชาติโดยใช้สีย้อมผ้าเหลือใช้” โดยมีวัตถุประสงค์ของบทความนี้ คือ 1) เพื่อศึกษาที่มาของเทคนิคและความเกี่ยวข้องกับศิลปะภาพพิมพ์ชิ้นเดียว 2) เพื่อศึกษารูปแบบ จำแนกประเภท ศิลปะเทคนิคภาพพิมพ์ย้อมจากกิจกรรมการเรียนรู้ 3) เพื่อเปรียบเทียบผลพิมพ์ภาพและสรุปเป็นผลการพิมพ์พิสูจน์ ซึ่งเป็นงานวิจัยเชิงสร้างสรรค์ พบว่า ศิลปิน หรือ ผู้เชียวชาญ มีการใช้สารเคมีธรรมชาติที่เรียกว่าสารช่วยย้อม หรือ สารที่ช่วยให้ติดสี (Mordant)  เช่น สารส้ม ปูนขาว ผงขี้เถ้า น้ำส้มสายชู สนิมเหล็ก เป็นสารเคมีจากครัวเรือนที่อยู่รอบตัว ผ่านกระบวนการพิมพ์ด้วยความร้อน จึงทำให้เกิดลวดลายมีความสวยงามบนผืนผ้า หรือ กระดาษ แผ่นหนังสัตว์ ด้วยหลักการถ่ายโอนสีของวัสดุ ได้แก่ การใช้ผ้าแช่มอเด้นท์เป็นพื้นที่รองรับและผ้าแช่น้ำสีย้อมผ้าเป็นการสร้างลวดลายหรือช่วยทำให้เกิดผลการพิมพ์ที่แตกต่างกัน อาศัยความร้อนเป็นกระบวนการพิมพ์ภาพลงบนผืนผ้า โดยมีชื่อเรียกผลงานลักษณะเช่นนี้ทราบว่าการพิมพ์สีด้วยการย้อม (Dye Printing) หรือ Eco Print เป็นต้น

โดยใช้ข้อมูลจากกิจกรรมและความสัมพันธ์ระหว่างผลพิมพ์พิสูจน์ กับทฤษฎีหรือวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง มีเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ สัดส่วนสารประกอบทางเคมีในครัวเรือน สำหรับการสร้างสรรค์ประกอบด้วย สูตรที่ 1 “ขี้เถ้า” น้ำส้มสายชูกลั่น 5% 300 มิลลิลิตร  ผงสารส้ม 25 กรัม ผงขี้เถ้า 20 กรัม ผงสนิม/น้ำสนิม (เข้มข้น) 0.3 กรัม น้ำเปล่า 200 มิลลิลิตร  น้ำสีย้อมผ้า 100 มิลลิลิตร  สูตรที่ 2 “ปูนขาวเคี้ยวหมาก” น้ำส้มสายชูกลั่น 5% 300 มิลลิลิตร  ผงสารส้ม 20 กรัม ผงปูนขาวเคี้ยวหมาก 20 กรัม ผงสนิม/น้ำสนิม (เข้มข้น) 0.2 กรัม น้ำเปล่า 200 มิลลิลิตร  100  น้ำสีย้อมผ้า 100 มิลลิลิตร  สรุปนำเสนอผลกระบวนการประกอบข้อมูลจากการสร้างสรรค์ ที่แสดงให้เห็นถึงทัศนธาตุที่ปรากฏเป็น สี รูปร่าง พื้นผิว ที่เกิดจากการจัดวางทิศทางของแม่พิมพ์ด้วยวัสดุต่าง ๆ เช่น ใบไม้ ดอกไม้ หรือแม่พิมพ์จากวัสดุอื่น ๆ เช่น ผ้า ผ้าตาข่าย ซึ่งเป็นลักษณะการจัดการวัสดุทางศิลปะ ที่นำมาสร้างเป็นแม่พิมพ์ในกระบวนการพิมพ์ภาพ โดยใช้วัสดุดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของแม่พิมพ์ ในระหว่างผ้าที่ใช้เป็นพื้นที่รองรับ มีผลการพิมพ์พิสูจน์ใช้จริงหลังจากเรียนรู้ในกิจกรรม ทั้งนี้ผลการศึกษาพบว่า มีการจำแนกลักษณะการพิมพ์และรูปแบบของเทคนิคนี้ได้ 4 ลักษณะ 1) ลักษณะการจัดวางจังหวะรูปร่างจากแม่พิมพ์ทั่วไป 2) ลักษณะการแทรกรูปร่างจากวัสดุอื่นทับซ้อนเพิ่มเติม 3) ลักษณะการแทรกสีจากการมัดย้อม และ 4) ลักษณะการใช้สีสร้างพื้นหลังชิ้นงาน โดยนำเสนอผลพิมพ์พิสูจน์อีกครั้ง เป็นเทคนิคภาพพิมพ์ที่ถูกจัดประเภทเป็นภาพพิมพ์ชิ้นเดียว หรือ การพิมพ์ครั้งเดียว เรียกว่า “Monoprints” ในขอบเขตของคำว่าภาพพิมพ์ ครบตามปัจจัยหลักของการพิมพ์ เช่น มีแม่พิมพ์ มีพื้นที่รองรับ หลังจากได้ผลลัพธ์ชิ้นงานที่พิมพ์จากกระบวนการแล้วนั้น จะไม่สามารถทำการพิมพ์ในลักษณะเดิมได้อีก โดยใช้เรียกชื่อเทคนิคนี้ว่า เทคนิค “ภาพพิมพ์ย้อม”