ผีล้านนา อำนาจไร้รูปสู่รูปลักษณ์ในงานทัศนศิลป์ : The Power of Invisible Lanna’s Spirit being Translated into Visual Art Images

Abstract

บทคัดย่อ

       การวิจัยผีล้านนา อำนาจไร้รูปสู่รูปลักษณ์ในงานทัศนศิลป์ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ค้นหารูปลักษณ์ของผีล้านนาสำหรับบันทึกองค์ความรู้เป็นข้อมูลภาพ 2) วิเคราะห์ข้อมูลและสังเคราะห์สู่รูปภาพที่แสดงถึงรูปลักษณ์ของผีล้านนาเพื่อสืบสานวัฒนธรรมผีล้านนาไม่ให้เลือนหายไปจากสังคม 3) นำไปสู่แรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์รูปลักษณ์ผีล้านนา

       ผลการวิจัยพบว่า รูปลักษณ์ผีล้านนา นำไปสู่แรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ มีหลักการในการสร้างจินตภาพสมมติ คำนึงถึงด้านเนื้อหา ประกอบไปด้วย ทางด้านกายภาพ สามารถสรุปทางกายภาพของผีล้านนาได้ 3 รูปลักษณ์คือ 1) รูปลักษณ์มนุษย์ ได้แก่ ผีประเภทที่ 1 ผี ที่มีลักษณะเป็นตัวแทนอำนาจของธรรมชาติ ผีประเภทที่ 2 ผี ที่ให้ความคุ้มครองแก่มนุษย์ และผีประเภทที่ 3 ผี ที่ให้ความคุ้มครองแก่สถานที่ ทางกายภาพจะสื่อในรูปแบบมนุษย์ชาย-สตรี ล้านนา 2) รูปลักษณ์อุปกรณ์ ได้แก่ ผีประเภทที่ 4 ผี ที่ช่วยเหลือมนุษย์ในการรักษาพยาบาลและการพยากรณ์ โดยจะสื่อถึงผีในรูปแบบของใช้ล้านนา และ 3) รูปลักษณ์ผิดมนุษย์ ได้แก่ ผี ประเภทที่ 5 ผีร้าย หรือผีที่ให้โทษแก่มนุษย์ เป็นการผสมผสานระหว่างรูปลักษณ์มนุษย์ร่วมกับสัตว์ ส่วนผีประเภทที่ 6 ผี ที่เป็นการละเล่นเป็นการผสมผสานรูปลักษณ์ระหว่างมนุษย์กับอุปกรณ์เพราะเป็นผีที่สิงอยู่ในตัวผู้เล่นการละเล่นเป็นกิจกรรมที่สร้างความสามัคคี ทางด้านบริบทของผีล้านนา คือ คุ้มครอง ปกป้องเคารพบูชา เสี่ยงทาย ทำนาย อันตราย ตักเตือน และสนุกสนาน สามัคคี ด้านสัญลักษณ์ สามารถระบุได้ 4 ประเด็นคือความเชื่อ ประเพณี การเคารพบรรพบุรุษ และกุศโลบายแฝง เนื้อหาทั้งหมดจะนำมาสู่การสร้างสรรค์งานศิลปกรรมในรูปแบบภาพลายเส้นทั้งหมด 45 ภาพ

       องค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาวิจัยผีล้านนาจะนำไปสู่แรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะทั้ง 3 ชุด อันได้แก่ผลงานชุดปั๊บสาผีล้านนา ผีโขนลำปาง และผู้เสียสละในพิธีกรรมเลี้ยงดง

คำสำคัญ: ผีล้านนา รูปลักษณ์ผีล้านนา รูปภาพผีล้านนา ลักษณะผีล้านนา ความเชื่อผีล้านนา

Abstract

       The objectives of the research on the Power of Invisible Lanna’s Spirit being Translated into Visual Art were to 1) search for appearances of the spirits of Lanna as visual image documentation, 2) analyze information and synthesizing it into images that represent the appearance of the spirits of Lana, in order to maintain the culture of spirits of Lanna and to keep it away from disappearing from society, and 3) gain knowledge from the research of the spirits of Lanna as a source of inspiration for artistic creation in visual arts.

       The results of this research show the images of the spirits of Lanna that inspire the creativity in visual arts. The principles of visual imaginaries are concerned with contents in which physical aspects are focused on. However, the summary of the physical appearances of the spirits of Lanna can be summarized in 3 kinds of images. The Spirits seen in human forms can be categorized as follows: 1) spirits that represent the power of nature, 2) spirits that give protection to human being, 3) spirits that give protection to properties, appearing in the forms of Lanna men and women, 4 spirits that help people in medical treatment and prophesy, appearing in the forms of Lanna’s household utensils, 5 spirits that look differently from human and being harmful to mankind and appearing in the forms of human combining with animal, and 6 spirits of playful activities that appear in the form of human combining with forms of devices. Such spirits exorcize the players and control them to perform an activity that would bring solidarity to people in the community. The contexts of the spirits of Lanna generally refer to protection, worship, prediction, danger, warning, joy and harmony. The symbolic aspects of spirits of Lanna consist of 4 subjects namely faith, tradition, ancestor worship and hidden strategies for creating 45 drawing images.

       Knowledge gained from the research of Spirits of Lanna enables inspiration for creating 3 series of art works comprising of Pub Sa Phi Lanna, Phi Khone Lampang and people who sacrificed in Liang Dong the ritual ceremony.

Keywords:  Lanna’s Spirit, The Appearance of Lanna’s Spirit, The Drawing
                   Images of Lanna’s Spirit, The Characteristic of Lanna’s Spirit, The 
                   Belief of Lanna’s Spirit