บทบาทและปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของชุมชนกาดกองต้า จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงของชุมชนกาดกองต้าตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ซึ่งได้ทำการวิเคราะห์ผ่านลักษณะทางกายภาพ ลักษณะทางเศรษฐกิจ และลักษณะทางสังคม นำไปสรุปถึงบทบาทและปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของชุมชนกาดกองต้าในแต่ละช่วงเวลา โดยการลงสำรวจพื้นที่ การศึกษาข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับพื้นที่ศึกษา การรวบรวมองค์ความรู้ทางด้านประวัติศาสตร์ จากการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนการสัมภาษณ์บุคคลสำคัญในพื้นที่และบุคคลทั่วไป จำนวนทั้งสิ้น 25 คน โดยใช้วิธีการคัดเลือกกลุ่มตัวอย่าง (Sampling) ด้วยวิธีการแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ผลการวิจัย พบว่า ชุมชนกาดกองต้ามีบทบาทและปัจจัยที่ส่งผลต่อการแปลงเปลี่ยนในแต่ละช่วงเวลาที่แตกต่างกัน กล่าวคือ ในยุคเริ่มต้นของชุมชนกาดกองต้ามีกิจกรรมการค้าที่เกิดขึ้นบริเวณริมแม่น้ำวังเป็นหลัก และมีการปลูกเรือนแถวอาศัยตามแนวยาวของแม่น้ำ กลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ชุมชนเกิดการขยายตัว ส่งผลให้ชุมชนมีบทบาทหลักในด้านการค้าและมีบทบาทรองในด้านที่อยู่อาศัย หลังจากการพัฒนาทางด้านคมนาคมและการเข้ามาของสถานีรถไฟ เป็นอีกปัจจัยหลักที่ส่งผลให้เข้าสู่ยุครุ่งเรืองของชุมชนกาดกองต้าที่นอกจากเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจในช่วงเวลานั้น ยังเกิดลักษณะเฉพาะตัวและกลายเป็นย่านชุมชนที่รุ่งเรือง ทำให้ในยุครุ่งเรืองของชุมชนกาดกองต้ายังคงบทบาทหลักในด้านการค้า และบทบาทรองในด้านที่อยู่อาศัย แต่เมื่อการคมนาคมทางบกเริ่มมีบทบาทต่อชุมชนมากขึ้น ส่งผลให้การคมนาคมทางน้ำถูกลดบทบาทลง ประกอบกับศูนย์กลางความเจริญถูกย้ายไปอยู่ที่ย่านสถานีรถไฟ จึงทำให้พื้นที่เกิดความซบเซาลง ดังนั้น ชุมชนจึงเปลี่ยนสภาพเป็นบทบาทด้านที่อยู่อาศัยแทน โดยพื้นที่ยังคงมีความโดดเด่นทางด้านสถาปัตยกรรมและวัฒนธรรม และยังมีบทบาทรองด้านการค้า มีการประกอบกิจการพาณิชย์แทรกอยู่ภายในชุมชน ผลของการศึกษานอกจากจะช่วยทำให้เกิดความเข้าใจถึงความมาเป็นมาและบริบทของพื้นที่ในแต่ละช่วงเวลามากยิ่งขึ้น ยังช่วยกระตุ้นให้เกิดความตระหนักถึงคุณค่าและสร้างแรงจูงใจให้กับผู้อ่านให้เห็นถึงคุณค่าที่นำไปสู่การอนุรักษ์ หรือการวางแผนพัฒนา และจัดการพื้นที่ชุมชนกาดกองต้าให้มีศักยภาพเพิ่มขึ้น