ปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำรงอยู่ของตึกแถวเก่าในย่านชุมชนชาวจีน ถนนราชดำเนิน จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ ตั้งคำถามถึง การดำรงอยู่ของตึกแถวเก่าในย่านเมืองประวัติศาสตร์ว่า อยู่ได้ด้วยปัจจัยใดและเปลี่ยนแปลงด้วยปัจจัยใด โดยมุ่งอธิบายปัยจัยการเปลี่ยนแปลงที่แสดงการปรับตัว เพื่อการดำรงอยู่ของสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นที่มีคุณค่าประเภทตึกแถว อันเป็นสถาปัตยกรรมที่สะท้อน “ความเป็นเมืองท่าการค้าในอดีต”ควบคู่ไปกับวิถีชีวิตผู้คนในชุมชนเมืองเก่า กรณีศึกษา ย่านชุมชนชาวจีนบริเวณถนนราชดำเนิน จังหวัดนครศรีธรรมราช ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของเมืองที่เติบโตทางเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงเส้นทางคมนาคม และความทันสมัยที่ไม่ได้สอดคล้องพอดีกับนโยบายภาครัฐในการส่งเสริมความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ ส่งผลให้“คนในชุมชน”กับ “สถาปัตยกรรม” ปรับวิถีการอยู่อาศัย หรือใช้พื้นที่ในชีวิตประจำวันในถิ่นที่แตกต่างหรือเปลี่ยนไปอย่างไร

 การอธิบายความเป็นตึกแถวนั้นใช้การศึกษาลักษณะการอยู่อาศัย อัตลักษณ์ของสถาปัตยกรรม ความเปลี่ยนแปลง และปัจจัยที่ก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงเพื่อสะท้อนสถานการณ์การดำรงอยู่ของสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นประเภทตึกแถวในฐานะชีวิตวัฒนธรรม หลุดจากกรอบการอนุรักษ์เฉพาะตัวสถาปัตยกรรม โดยมุ่งศึกษาเจาะจงที่ชุมชนคนจีนบนถนนราชดำเนินอันเป็นแกนสำคัญของเมืองมีประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และการพัฒนาเมืองทางกายภาพซ้อนทับกันหลายยุคสมัย

วิธีการวิจัย ผลงานนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ สำรวจภาคสนาม โดยใช้ภาพถ่าย แผนผัง สัมภาษณ์เชิงลึก และสำรวจรังวัดสถาปัตยกรรม เลือกสรรตึกแถวที่ยังคงสัมพันธ์กับชุมชน มีความโดดเด่นของสถาปัตยกรรมที่สะท้อนวัฒนธรรม และมีอายุ 50 ปีขึ้นไป จำนวน 6 หลัง ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกับข้อมูลประวัติศาสตร์ การปกครอง เศรษฐกิจ ความเปลี่ยนแปลงสังคมวัฒนธรรม ทฤษฎีองค์รวม และสถาปัตยกรรมตึกแถวในภาคใต้

ผลการวิจัยชี้ให้เห็นการดำรงอยู่ของตึกแถวนั้น มาจากผู้อยู่อาศัยเป็นสำคัญ ซึ่งยังคงใช้ชีวิตประจำวันในตึกแถวและในย่านนี้ จากปัจจัยความเป็นเครือญาติ และการตระหนักถึงความเป็นชุมชนชาวจีนเดิมในย่านท่าวัง และการเปลี่ยนแปลงที่กระทบกับความเปลี่ยนแปลงของตึกแถวทางกายภาพ คือ การเปลี่ยนเส้นทางคมนาคมไปใช้ถนนอื่นที่กว้างและจอดรถสะดวก กว่า และกระแสความทันสมัย ความสะดวกสบาย ทำให้การใช้ตึกแถวเป็นเพียงร้านค้ามากกว่าใช้อยู่อาศัยดังเช่นในอดีต และลักษณะเฉพาะของตึกแถวที่มีคุณค่ามี 3 ประเภท คือ เรือนแถวครึ่งไม้ครึ่งปูน  ตึกแถวชิโนยูโรเปี้ยน และตึกแถวจีนพาณิชย์สมัยใหม่ ที่มีลักษณะเด่น คือ การประดับประดาน้อย เน้นการใช้สอยมากกว่ารูปลักษณ์ทางสถาปัตยกรรม