การศึกษาอุปสรรคในการใช้ห้องน้ำแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลน่าน เพื่อจัดสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยสูงอายุ

บทคัดย่อ

จังหวัดน่าน เป็นจังหวัดที่มีสัดส่วนจำนวนผู้สูงอายุถึงร้อยละ 26.64 ด้วยเหตุนี้ทางจังหวัดจึงมีนโยบาย “เมืองสุขภาพดี” ขึ้น เพื่อให้เป็นจังหวัดต้นแบบพัฒนาอาคารสาธารณะให้มีสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมเพื่อทุกคน ซึ่งในวัยสูงอายุนั้น ระบบอวัยวะร่างกายจะเกิดความเสื่อม ส่งผลให้ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีโรคประจำตัว อันเป็นสาเหตุให้ต้องพบแพทย์ที่โรงพยาบาลอยู่เป็นประจำ ลักษณะเช่นนี้ทำให้มีสัดส่วนผู้ป่วยสูงอายุจำนวนมากในแผนกผู้ป่วยนอก ของโรงพยาบาล อีกทั้งระหว่างรับการตรวจรักษาในโรงพยาบาลมักมีระยะเวลานาน ทำให้ผู้สูงอายุเข้าห้องน้ำบ่อยครั้ง ประกอบกับปัจจัยด้านการเดินไปเข้าห้องน้ำ ในผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการทรงตัว อาจเกิดอุบัติเหตุระหว่างทางได้  ด้วยเหตุผลดังกล่าว จึงเป็นที่มาในการศึกษาปัจจัยที่ก่อให้เกิดอุปสรรคในการใช้งานห้องน้ำ ของผู้ป่วยสูงอายุ ที่เข้ามาใช้บริการในแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลน่าน เพื่อนำผลที่ได้มาจัดสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมกับสภาพอาคาร

 โดยในงานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ก่อให้เกิดอุปสรรคในการใช้งานห้องน้ำ ในแผนกผู้ป่วยนอกของผู้สูงอายุ และจัดสิ่งอำนวยความสะดวกในแผนกผู้ป่วยนอกที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุในโรงพยาบาลน่าน ด้วยคำถามการวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการออกแบบ คือ “สิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมกับกับการใช้งานของผู้ป่วยสูงอายุในแผนกผู้ป่วยนอก ควรมีรายละเอียดเช่นไร” ซึ่งได้ดำเนินการตามกรอบแนวคิดที่ว่าด้วย ความเสื่อมของระบบกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุ เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดความบกพร่องในการทรงตัว เมื่อมีระยะทางเดินที่ไกล ประกอบกับมีปริมาณคนใช้งานในพื้นที่หนาแน่น จะก่อให้เกิดความเสี่ยงอุบัติเหตุจากการเข้าห้องน้ำได้ ทั้งนี้การจัดสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสม จะช่วยลดความเสี่ยงอุบัติเหตุจากการเข้าห้องน้ำในแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลที่มีผู้ใช้งานเป็นจำนวนมากได้ โดยใช้วิธีการวิจัยที่มุ่งเน้น การเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพร่วมกับข้อมูลเชิงปริมาณ เพื่อประเมินการใช้งาน และสอบถามความต้องการเชิงพื้นที่ ในแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลน่าน ด้วยเครื่องมือวิจัยประเภทแบบสอบถามจากกลุ่มตัวอย่างผู้ป่วยสูงอายุที่เข้ามาใช้บริการ แผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลน่าน จำนวน 285 คน ในช่วงระยะเวลาหนึ่ง โดยไม่มีการควบคุมตัวแปรสภาพแวดล้อม ควบคู่กับการใช้สถิติพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ รวมถึงใช้ค่าเฉลี่ยในการวิเคราะห์ข้อมูล ซึ่งผลที่ได้จัดเป็นข้อมูลการใช้งานและความต้องการเชิงพื้นที่ ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ และนำมาวิเคราะห์ทางสถิติเพื่อหาความสัมพันธ์ของตัวแปรด้วยวิธีการ  ทางสถิติไคสแควร์ เพื่อนำข้อมูลที่ได้มาสรุปเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมตามความต้องการใช้งาน

ผลวิจัยที่ได้พบว่า ปัจจัยที่ก่อให้เกิดอุปสรรคในการใช้งานห้องน้ำ ในแผนกผู้ป่วยนอกของผู้สูงอายุมี 2 ประการ คือ  (1) จำนวนห้องน้ำไม่เพียงพอ ซึ่งไม่เป็นไปตามข้อกำหนดมาตรฐานขนาดพื้นที่ใช้งาน โดยเฉพาะห้องน้ำหญิงที่มีสัดส่วนน้อยกว่ามาตรฐานถึง 1 เท่า ลักษณะดังกล่าวส่งผลกระทบให้เกิดความแออัดในการใช้งานพื้นที่มาก เมื่อเทียบสัดส่วนปริมาณผู้ใช้งานซึ่งเป็นเพศหญิงมากกว่าเพศชาย และ (2) ระยะทางเดินจากจุดพักคอยไปยังห้องน้ำมีระยะทางไกล ซึ่งผู้ป่วยสูงอายุต้องเดินในระยะทางกว่า 52.67 – 62.00 เมตร ในการใช้บริการบางจุด อีกทั้งระบบป้ายแจ้งตำแหน่งทางไปห้องน้ำบริเวณแผนกผู้ป่วยนอกอยู่ห่างจากจุดพักคอย ลักษณะเช่นนี้ส่งผลให้ผู้ป่วยสูงอายุเกิดการสับสนในทางระหว่างเดินไปเข้าห้องน้ำได้ ประกอบกับวัยสูงอายุมีอัตราความเร็วเฉลี่ยในการเดินที่ช้าลง และในผู้สูงอายุบางรายอาจมีปัญหาด้านการเดิน รวมถึงการทรงตัวร่วมด้วยส่งผลให้ใช้ระยะเวลาที่ในการเดินมากขึ้นตามลำดับ ก่อให้เกิดความเสี่ยงอุบัติเหตุจากการล้มได้ ดังนั้นการจัดสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ ที่เข้ามาใช้บริการแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาล กรณีที่ห้องน้ำมีระยะทางห่างจากจุดพักคอยมาก และมีจำนวนห้องน้ำไม่เพียงพอต่อการใช้งาน ควรทำการเพิ่มที่นั่งพักคอย หรือจุดพักคอยบริเวณห้องน้ำ เพื่อให้ผู้ป่วยสูงอายุที่มารอใช้งาน ได้ใช้เป็นชุดพักเพื่อนั่งระหว่างรอคิวเพื่อการใช้ห้องน้ำขณะที่มีคนใช้งานปริมาณมากได้ อีกทั้งยังได้ผ่อนคลายกล้ามเนื้อจากการยืนหรือเดินเป็นเวลานาน ซึ่งถือเป็นการอำนวยความสะดวกในการใช้งานพื้นที่ ลดความเสี่ยงการเกิดอุบัติเหตุจากการเสียการทรงตัว หรือการลื่นล้ม ทั้งนี้ควรพิจารณารูปแบบของที่นั่งพักคอยให้มีลักษณะที่แข็งแรง ทนทานต่อการกัดกร่อน ทนทานต่อความชื้น รับน้ำหนักได้ดี เอื้อต่อความปลอดภัยในการใช้งาน และมีการเว้นทางเดินให้กว้างขวางเพียงพอด้วย