ปัจจัยที่ส่งเสริมเมืองเดินได้สำหรับผู้สูงอายุโดยใช้การท่องเที่ยวมรดกวัฒนธรรม: กรณีศึกษาย่านเมืองเก่านครราชสีมา ประเทศไทย

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมผู้สูงอายุในศตวรรษที่ 21 ได้ผลักดันให้เกิดความจำเป็นในการพัฒนาเมืองเดินได้ที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในประเทศไทยที่เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์แล้วในปี พ.ศ. 2565 ด้วยสัดส่วนประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปสูงถึงร้อยละ 20 และคาดการณ์ว่าจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม การวิจัยที่ผ่านมายังขาดการศึกษาเชิงลึกเกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งเสริมการเดินในพื้นที่เมืองเก่าผ่านมุมมองของนักท่องเที่ยวสูงวัย โดยเฉพาะในบริบทของเมืองประวัติศาสตร์ที่มีข้อจำกัดในการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน ผ่านกรณีศึกษาย่านเมืองเก่านครราชสีมาซึ่งเป็นพื้นที่ที่อุดมไปด้วยมรดกทางวัฒนธรรมและมีประชากรผู้สูงอายุหนาแน่นถึงร้อยละ 32 ของประชากรในพื้นที่ ดังนั้น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยและความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งอำนวยความสะดวกกับความพึงพอใจของผู้สูงอายุต่อการพัฒนาเมืองเดินได้ และการเสนอแนวทางการพัฒนาเส้นทางเดินที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุในพื้นที่เมืองเก่านครราชสีมา โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน ประกอบด้วยการเก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามจากกลุ่มผู้สูงอายุนักท่องเที่ยวทั่วไป และผู้สูงอายุในชุมชนเมืองเก่านครราชสีมา อายุ 60-75 ปีขึ้นไป ที่มีสุขภาพดี จำนวน 100 คน ผ่านแบบสอบถามเพื่อประเมินปัจจัยที่ส่งเสริมการเดินและระดับความพึงพอใจต่อสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ และการสังเกตภาคสนามเพื่อบันทึกลักษณะทางกายภาพของพื้นที่และพฤติกรรมการใช้งาน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและการวิเคราะห์ปัจจัย ผลการวิจัยพบว่า ระยะเส้นทางเดินออกกำลังกายที่เหมาะสมที่สุดสำหรับผู้สูงอายุส่วนใหญ่อยู่ที่ 500-1,000 เมตร ปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมเมืองเดินได้สำหรับผู้สูงอายุประกอบด้วย โครงสร้างพื้นฐานที่เหมาะสม ความปลอดภัย และสิ่งอำนวยความสะดวกที่จำเป็น การวิเคราะห์ปัจจัยแสดงให้เห็นว่าสิ่งอำนวยความสะดวกที่มีผลต่อความพึงพอใจของผู้สูงอายุถึงร้อยละ 80 คือ ห้องน้ำสะอาดและการจัดให้มีที่นั่งพักทุกระยะทาง 200-500 เมตร โดยเน้นพื้นที่ที่มีร่มเงาและปลอดภัย จากผลการศึกษานี้ได้มีข้อเสนอแนะสำหรับแนวทางการพัฒนาที่เป็นรูปธรรมสามประการ ได้แก่ การปรับปรุงระบบป้ายบอกทางให้มีความชัดเจนและเข้าใจง่าย การเพิ่มจุดพักและห้องน้ำในเส้นทางที่มีการใช้งานบ่อย รวมไปถึงการพัฒนาแอปพลิเคชันที่ช่วยเสริมข้อมูลเส้นทางเดิน ข้อค้นพบและข้อเสนอแนะจากการศึกษานี้ไม่เพียงมีประโยชน์ต่อการพัฒนาย่านเมืองเก่านครราชสีมาเท่านั้น แต่ยังสามารถนำไปประยุกต์ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาพื้นที่เมืองเก่าอื่น ๆ ที่มีบริบทและความท้าทายในลักษณะใกล้เคียงกัน เพื่อส่งเสริมการพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน