การบริหารจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมตามหลักปฏิรูปเทสของวัดในอำเภออุทัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

พระปลัดสมนึก ธีรปญฺโญ; เกียรติศักดิ์ สุขเหลือง; ภัคชุดา พูนสุวรรณ

ผู้แต่ง

พระปลัดสมนึก ธีรปญฺโญ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
เกียรติศักดิ์ สุขเหลือง มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
ภัคชุดา พูนสุวรรณ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

คำสำคัญ:

การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม, หลักปฏิรูปเทส, วัดกับชุมชน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1. ศึกษาสภาพและอุปสรรคในการบริหารจัดการการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมตามหลักปฏิรูปเทสของวัดในอำเภออุทัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 2. วิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อการบริหารจัดการการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมในบริบทดังกล่าว และ 3. พัฒนารูปแบบการบริหารจัดการการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่เหมาะสมกับบริบทของวัดในพื้นที่ การวิจัยใช้ระเบียบวิธีแบบผสานวิธี โดยด้านเชิงปริมาณเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง 196 คน ด้วยแบบสอบถามที่มีค่าความเชื่อมั่น 0.919 และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและอนุมาน ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์สหสัมพันธ์ และการถดถอยพหุคูณแบบ Enter ด้านเชิงคุณภาพ ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 14 รูปหรือคน และวิเคราะห์ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาเชิงพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า 1. สภาพการบริหารจัดการโดยรวมอยู่ในระดับมาก โดยเฉพาะด้านการตลาด สิ่งดึงดูดใจ และความร่วมมือกับชุมชน แต่ยังมีข้อจำกัดด้านความปลอดภัยและการจัดการความเสี่ยง 2. ปัจจัยสำคัญที่ส่งผล คือ ด้านการตลาด (ระดับ .001) ทำนายได้ร้อยละ 26.6 และหลักปฏิรูปเทสด้านการบริการ (ระดับ .001) กับด้านความปลอดภัย (ระดับ .01) ทำนายได้ร้อยละ 19.6 และ 3. รูปแบบที่เหมาะสม คือ วงจรศรัทธาและความร่วมมือซึ่งวัด ชุมชน และนักทัศนาจรมีความสัมพันธ์แบบเกื้อกูล วัดเป็นศูนย์กลางแห่งศรัทธา ชุมชนเป็นผู้ดูแลและถ่ายทอดวัฒนธรรม นักทัศนาจรเป็นผู้ร่วมกิจกรรมและสนับสนุนเศรษฐกิจ เป้าหมายร่วม คือ วัดน่าอยู่ สงฆ์น่าเลื่อมใส ศรัทธาเข้มแข็ง ชุมชนมีส่วนร่วม ซึ่งเป็นแนวทางการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมอย่างยั่งยืนในทุกมิติ

เอกสารอ้างอิง

กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. (2557). แนวทางการดำเนินงานโครงการส่งเสริมการท่องเที่ยวเส้นทางแสวงบุญในมิติทางศาสนา ปี 2557 กรุงเทพฯ: กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม.

คณะกรรมการนโยบายการท่องเที่ยวแห่งชาติ. (2566). แผนพัฒนาการท่องเที่ยวแห่งชาติ ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2566-2570) (ฉบับประชาชน). กรุงเทพฯ: กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา.

ธนรัตน์ รัตนพงศ์ธระ. (2559). แนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงมรดกวัฒนธรรมในจังหวัด พระนครศรีอยุธยา. วารสารวิชาการนวัตกรรมสื่อสารสังคม, 4(2), 34-45.

พระครูศรีกิตยาธร (นนทชัย เจริญยุทธ) และคณะ. (2564). การประยุกต์ใช้หลักสัปปายะ 4 เพื่อเสริมสร้างการท่องเที่ยวเชิงพระพุทธศาสนาของวัดไชยธาราราม (วัดฉลอง) อำเภอเมือง จังหวัดภูเก็ต. วารสาร มจร อุบลปริทรรศน์, 6(2). 517-530.

พระทิพย์พนากรณ์ ชยาภินนฺโท. (2559). รูปแบบและกระบวนการสร้างจิตสำนึกสาธารณะเพื่อการจัดการท่องเที่ยวเชิงพุทธของแหล่งท่องเที่ยวทางพระพุทธศาสนาในล้านนา (รายงานการวิจัย). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2546). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ (พิมพ์ครั้งที่ 10). กรุงเทพฯ: บริษัท เอส. อาร์. พริ้นติ้ง แมส โปรดักส์ จำกัด.

พระภาวนาวิริยคุณ (เผด็จ ทตฺตชีโว). (2544). ปฏิรูปเทส 4 สูตรสำเร็จในการบริหารวัด. กรุงเทพฯ: บริษัท เพาเวอร์พริ้นท์ จำกัด.

พระมหาจินตวัฒน์ จารุวฑฺฒโน. (2562). รูปแบบการบริหารวัดสร้างสุขด้วยกิจกรรม 5 ส จังหวัดสิงห์บุรี (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ).พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหาเฉลียว สญฺญโม. (2559). การบริหารวัดตามหลักปฏิรูปเทศของเจ้าอาวาสในเขตอำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคาย (วิทยานิพนธ์รัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์). มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.

พระมหาสำราญ ฐานุตฺตโม. (2561). การจัดการวัดให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสงคราม (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหาเสรีชน นริสฺสโร และคณะ. (2556). การจัดการท่องเที่ยวทางพระพุทธศาสนาในประเทศไทย (รายงานการวิจัย). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระอธิการธนาพงศ์ เตชธมฺโม. (2556). การบริหารจัดการวัดตามหลักปฏิรูปเทศของเจ้าอาวาสในเขตอำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี (วิทยานิพนธ์ศาสนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพุทธศาสน์ศึกษา. นครปฐม: มหาวิทยาลัยมหามกุฎราชวิทยาลัย.

พระอุดมสิทธินายก (กำพล คุณงฺกโร) และคณะ. (2567). สภาพปัญหาในการบริหารจัดการการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและประเพณี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. วารสารสหวิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์, 7(1), 260-269.

พระเอกลักษณ์ อชิโต. (2563). รูปแบบการจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมวิถีพุทธของวัดในจังหวัดสมุทรสงคราม. วารสาร มจร สังคมศาสตร์ปริทรรศน์, 9(1), 121-134.

สำนักงานจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2566). แผนพัฒนาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ. 2566-2567 (ฉบับทบทวน ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568). กรุงเทพฯ: บริษัท เพาเวอร์พริ้นท์ จำกัด.

สุรศักดิ์ ศิลาวรรณา. (2555). การท่องเที่ยวและการเผยแพร่พระพุทธศาสนาบทบาทของวัดในเขตกรุงเทพมหานครกรณีศึกษา วัดบวรนิเวศวิหารและวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม. วารสารนักบริหาร, 32(4), 146-166.

Cochran, W. G. (1977). Sampling Techniques (3rd ed.). John Wiley & Sons.

Likert, R. (1967). The Method of Constructing and Attitude Scale. New York: Wiley & Son.