การพัฒนารูปแบบการนิเทศภายใน ด้วยการปฏิบัติตามแนวจิตตปัญญา เพื่อเสริมสร้างความสามารถทางอารมณ์ของครู ในโรงเรียนมัธยมศึกษาขนาดเล็ก ในภาคตะวันออก

บทคัดย่อ

การนิเทศการศึกษาจากภายนอกสถานศึกษา โดยศึกษานิเทศก์นอกสถานศึกษา ยังมีปัญหาทั้งด้านองค์กร และบุคลากรนิเทศที่มีจำนวนไม่เพียงพอ สถานศึกษาทุกแห่งจำเป็นต้องพัฒนา และช่วยเหลือตนเอง โดยจัดให้มีการนิเทศภายในสถานศึกษาขึ้น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาและผลการใช้รูปแบบการนิเทศภายใน ด้วยการปฏิบัติตามแนวจิตตปัญญา เสริมสร้างความสามารถทางอารมณ์ของครู ในโรงเรียนมัธยมศึกษาขนาดเล็ก ในภาคตะวันออก แบ่งเป็น 3 ระยะคือ 1) การศึกษาสภาพการนิเทศภายในของโรงเรียนมัธยมศึกษาขนาดเล็ก ในภาคตะวันออก 65 แห่ง 2) การพัฒนารูปแบบการนิเทศภายใน ด้วยการปฏิบัติตามแนวจิตตปัญญา โดยการถอดบทเรียนจากสถานศึกษาต้นแบบที่ดี และการสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ และ 3) การศึกษาผลการใช้รูปแบบ จากการนำรูปแบบไปทดลองใช้กับโรงเรียนนำร่อง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสอบถาม แบบวิเคราะห์เนื้อหา แบบประเมินความพึงพอใจ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก และคู่มือการใช้รูปแบบ สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ t-test ผลการวิจัย พบว่า 1) สภาพการนิเทศภายในโรงเรียนมัธยมศึกษาขนาดเล็ก ในภาคตะวันออก โดยรวมมีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก 3 อันดับแรก ได้แก่ ด้านการวางแผนการนิเทศ ด้านการประเมินผล และด้านการปฏิบัติในการนิเทศ ตามลำดับ 2) การพัฒนารูปแบบการนิเทศภายใน ด้วยการปฏิบัติตามแนวจิตตปัญญา เพื่อเสริมสร้างความสามารถทางด้านอารมณ์ของครูในโรงเรียนขนาดเล็ก ในภาคตะวันออก ตามคู่มือประกอบด้วย การใคร่ครวญ การฟังอย่างลึกซึ้ง และการทำสมาธิ ในแต่ละหน่วยมี 4 องค์ประกอบย่อย ได้แก่ แนวคิด วัตถุประสงค์ ตารางขั้นตอนจัดกิจกรรม และเครื่องมือวัดประเมินผล ทั้งนี้ รูปแบบการนิเทศภายใน ผ่านการประเมิน ทั้งด้านความเป็นไปได้ และความเหมาะสม อยู่ในระดับมาก และ 3) ผลการใช้รูปแบบการนิเทศภายใน ที่ประเมินโดยครูมาทดลองการฝึกการใช้รูปแบบการนิเทศภายใน พบว่า ความสามารถทางด้านอารมณ์โดยรวม หลังการใช้รูปแบบมีค่าคะแนนเฉลี่ยสูงกว่าก่อนการใช้รูปแบบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และมีความพึงพอใจในระดับมาก ผลการวิจัยนี้จะเป็นประโยชน์โดยตรงกับผู้บริหารสถานศึกษา ศึกษานิเทศก์ และครูจะได้นำไปใช้เป็นเครื่องมือเพื่อการพัฒนาความสามารถทางด้านอารมณ์ ในการจัดการเรียนการสอนให้นักเรียน และผลประโยชน์ทางอ้อมกับนักเรียนได้รู้จัก การใคร่ครวญ การฟังอย่างลึกซึ้ง และการทำสมาธิ ซึ่งจะส่งผลต่อการเกิด “ ปัญญาภายใน”