ปรากฎการณ์ "ข้าวโพดรุกป่า" กับข้อเสนอการจัดการที่ดินทำกินบนพื้นที่สูงในเขตป่าภาคเหนือ

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอให้เห็นถึงความซับซ้อนของปัญหาการจัดการทรัพยากรบนพื้นที่สูงของภาคเหนือภายใต้บริบทของปรากฏการณ์ “ข้าวโพดรุกป่า” และบริบทการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนที่อาศัยแนวคิดสิทธิชุมชนเป็นเครื่องมือต่อรองการจัดการที่ดินในแนวเขตป่า ผ่านกรณีศึกษาชุมชนปกาเกอะญอบนพื้นที่สูงในอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อสะท้อนการเปลี่ยนแปลงของวิถีการผลิตวิถี การบริโภคในระบบเศรษฐกิจ เงินตราที่สัมพันธ์กับสิทธิในที่ดินทำกินบนพื้นที่สูงที่นำมาสู่ข้อเสนอการจัดการทรัพยากรร่วมอันเกิดจากการผลักดันของชาวบ้านเพื่อปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างชาวบ้านผู้ปลูกข้าวโพดในที่ดินไร้เอกสารสิทธิ์กับหน่วยงานรัฐ และแสดงให้เห็นเงื่อนไขสำคัญว่ามีการขยายตัวการปลูกข้าวโพดเข้าไปในพื้นที่ป่าได้อย่างไร โดยใช้แนวคิดสำคัญในการวิเคราะห์ได้แก่ เครือข่ายการผลิตในระบบลูกไร่แบบไม่เป็นทางการ และแนวคิดการจัดการทรัพยากรร่วมบนพื้นที่สูง