สำรวจมโนทัศน์อัตภาวะและความเป็นผู้กระทำการ: กรอบคิดสำคัญในการศึกษาความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิงชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยในสังคมไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนกรอบแนวคิดในการศึกษาความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิง โดยมุ่งเน้นการนำเสนอกรอบคิดใหม่ในการศึกษาความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิงชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยในสังคมไทย จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง ระหว่าง พ.ศ. 2558-2566 พบว่างานศึกษาที่ผ่านมายังมีข้อจำกัดในการอธิบายความซับซ้อนของความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิงภายใต้บริบทเฉพาะทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรม ขาดการวิเคราะห์อัตภาวะและความเป็นผู้กระทำการของผู้หญิง และไม่ได้ใช้มุมมองอำนาจและอัตลักษณ์ทับซ้อนในการวิเคราะห์ความรุนแรงบนฐานเพศภาวะและผลกระทบ ดังนั้น บทความนี้จึงพัฒนากรอบคิดในการศึกษาความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิงชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยโดยใช้มโนทัศน์ฮาบิทัส สนาม และความรุนแรงเชิงสัญลักษณ์ ของปิแอร์ บูร์ดิเยอ และมโนทัศน์อัตภาวะและความเป็นผู้กระทำการของเชอรี่ บี ออร์ทเน่อร์ และ โลวอิส มัคเนย์ บทความนี้เสนอว่าการสร้างกรอบคิดใหม่ในการศึกษาความรุนแรงบนฐานเพศภาวะต่อผู้หญิงชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยควรใช้แนวคิดฮาบิทัส ความรุนแรงเชิงสัญลักษณ์ อัตภาวะ เพศภาวะ และความเป็นผู้กระทำการ เพื่อเปิดเผยให้เห็นการประทะประสานกันของโครงสร้างสังคมที่สร้างการครอบงำแบบเพศชายในฐานะความรุนแรงเชิงสัญลักษณ์ และการต่อสู้ต่อรองหรือความเป็นผู้กระทำการของผู้หญิงชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อย มโนทัศน์ อัตภาวะ เพศภาวะ และความเป็นผู้กระทำการจะช่วยให้เราพิจารณาการประกอบสร้างอัตภาวะ เพศภาวะและความเป็นผู้กระทำการของผู้หญิงชาติพันธุ์ในบริบทเฉพาะ ซึ่งมีความหลากหลายและลื่นไหล ประสบการณ์และมุมมองของผู้หญิงชาติพันธ์ชนกลุ่มน้อยจะสะท้อนให้เห็นการครอบงำจากโครงสร้างอำนาจและการกดขี่ที่ซับซ้อน และรูปแบบการต่อรองและการต่อต้านที่หลากหลายในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ เราควรพิจารณาความเป็นผู้กระทำการร่วมกันในฐานะเครื่องมือในการต่อรองหรือการต่อต้านการครอบงำแบบเพศชาย และการท้าทายฮาบิทัสทางเพศภาวะ เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ข้อเขียนทั้งหมดทีปรากฏในวารสารสังคมศาสตร์ เป็นความคิดเห็นของผู้เขียนโดยเฉพาะ มิใช่ทัศนคติของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หรือกองบรรณาธิการวารสารสังคมศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
บีบีซี ไทย. 2017. “รับลูกสาวกลับบ้าน: ขจัดความไม่เท่าเทียมทางเพศในชุมชนม้งด้วยพิธีกรรม”. 28 พฤศจิกายน 2017. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2567. https://www.bbc.com/thai/thailand-42148052.
พรรณพิมล สุขวงษ์. 2560. “ขีวิตของคนอื่น: ประสบการณ์ชีวิตผู้หญิงม้งที่มีภาวะซึมเศร้า”. วารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทย, 25(2): 84-95.
มลิวัลย์ เสนาวงษ์. 2567. รายงานผลการดำเนินงานโครงการเสริมสร้างความเข้มแข็งเครือข่ายสตรีในระดับท้องถิ่น. สนับสนุนโดยสมาคมเพศวิถีศึกษา. ม.ป.ท.
วิระดา สมสวัสดิ์, บก. 2557. ประสบการณ์กับการเข้าถึงความยุติธรรมของผู้หญิงชาติพันธุ์. นนทบุรี: สำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม.
สาลาม๊ะ หลงสะเตียะ. 2563. “ความรุนแรงในครอบครัวกับการต่อรองตัวตนและความทุกข์ทนของผู้หญิงในเขตปกครองพิเศษอาเจะห์ ประเทศอินโดนีเซีย”. ปรัชญาดุษฎีนิพนธ์ สาขาวิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สุสัณหา ยิ้มแย้ม และ รังสิยา นารินทร์. 2558. “พฤติกรรมเสี่ยงทางเพศและความรุนแรงในครอบครัวของสตรีอาข่า”. พยาบาลสาร 42(4): 146-155.
สำนักข่าวประชาไท. 2560. “เผย อำนาจซ้อนทับ-อุปสรรคในการเรียกร้องความเป็นธรรมของเหยื่อชายขอบที่ถูกล่วงละเมิดทางเพศ”. 24 พฤศจิกายน 2560. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2567. https://prachatai.com/journal/2017/11/74279.
องอาจ เดชา. 2564. “ผู่' พิธีกรรม 'รับลูกสาวกลับบ้าน' เพื่อขจัดความไม่เท่าเทียมทางเพศ ของชาติพันธุ์ม้ง.” สำนักข่าวประชาไท, 10 ตุลาคม 2564. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2567. https://prachatai.com/journal/2021/10/95408.
อภิญญา เฟื่องฟูสกุล. 2546. อัตลักษณ์ Identity การทบทวนทฤษฎีและกรอบแนวคิด. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการกวิจัยแห่งชาติ.
Anderson, Ellie, Willett, Cynthia, and Meyers, Diana. 2021. "Feminist Perspectives on the Self", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2021 Edition), edited by Edward N. Zalta. Accessed August 5, 2024. https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/feminism-self/.
Beetham, Gwendolyn. 2013. “Gender-based Violence”. In Gender: The Key Concepts, edited by Mary Evans and Carolyn Williams, 99-106. New York: Routledge.
Bourdieu, Pierre. 2001. Masculine Domination, translated by Richard Nice. California: Stanford University Press.
Bradley, Tamsin, Martin, Zara and Palriwala, Rajni. 2012. “Conceptualising Subjectivities and Rationalities in Understanding Gendered Violence: Processes of Social and Cultural Change”. Progress in Development Studies 21: 181-195.
Campbell, Kirsten. 2022. “On Violence as a Feminist Problem”. In Uprkos strahu I tišini: Univerziteti protiv rodno zasnovanog nasilja, edited by Zilka Spahić Šiljak, Jasna Kovačević and Jasmina Husanović, 31-40. Sarajevo: University of Sarajevo/TPO Foundation. Accessed July 27, 2025. https://unigerc.unsa.ba/zbornik-uprkos-strahu-i-tisini-univerziteti-protiv-rodno-zasnovanog-nasilja/.
Castro, Saira G. G. 2024. “Threads of Rebellion: Indigenous Gender Dynamics among Nahua, Purépecha, and Totonac Women in the Mexico State, Mexico”. Critical Gender Studies Journal 1(1): 1-13. Accessed July 20, 2025. https://cgsjournal.com/v1n102/.
Chakraborty, Arpital. 2021. ““Symbolic Violence” and Dalit Feminism: Possibilities Emerging from a Dalit Feminist Standpoint Reading of Bourdieu”. International Feminist Journal of Politics 25(2): 160-178. Accessed August 5, 2025. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14616742.2021.1978854.
Crenshaw, Kimberlé. 1991. “Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence Against Women of Color”. Standford Law Review 43(6): 1241-1299. Accessed August 5, 2024. https://www.jstor.org/stable/1229039.
Donovan, Josephine. 2004. Feminist Theory: The Intellectual Traditions (3rd ed.). New York: Continuum International Publishing Group Inc.
Gámez Fuentes, Maria. José. 2013. “Re-framing the Subject (s) of Gender Violence”. Peace Review: A Journal of Social Justice 25(3): 398-405. Accessed October 22, 2024. http://hdl.handle.net/10234/94280.
Flax, Jane. 1993. “Multiples: On the Contemporary Politics of Subjectivity”. Human Studies 16(1/2): 33-49. Accessed August 5, 2024 https://www.jstor.org/stable/20010986.
Hinterberger, Amy. 2013. “Agency”. In Gender: The Key Concepts, edited by Mary Evans and Carolyn Williams, 7-13. New York: Routledge.
McNay, Lois. 1999. “Gender, Habitus, and the Field: Pierre Bourdieu and the Limit of Reflexivity”. Theory, Culture & Society, 95-117. Accessed January 23, 2025. http://tcs.sagepub.com/content/16/1/95.
__________. 2004. “Agency and Experience: Gender as a Lived Relation”. The Sociological Review 52(2): 173-190. Accessed August 5, 2025. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1467-954X.2005.00530.x.
Moore, L. Henriette. 2013. Subjectivity. In Gender: The Key Concepts, edited by Mary Evans and Carolyn Williams, 203-208. New York: Routledge.
Ortner, B. Sherry. 2005. Subjectivity and Cultural Critique. Anthropological Theory. Accessed August 26, 2025. https://www.researchgate.net/publication/228344709.
__________.2006. Anthropology and Social Theory: Culture, Power, and the Acting Subject. Durham and London: Duke University Press.
Panjaphothiwat, Nicharuch et al. 2021. “Factors Associated with Domestic Violence in the Lahu Hill Tribe of Northern Thailand: A Cross-Sectional Study”. PLOS ONE 16(3): 1-17. Accessed August 4, 2024. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0248587.
Seeprasert, Prapamon et al. 2021. “Associations Between Sexual Violence, Domestic Violence, Neglect, and Alcohol Consumption among Lahu Hill Tribe Families in Northern Thailand”. Women’s Health 17: 1-8. Accessed August 4, 2024. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34903111/.
Singkhon, Onnalin et al. 2023. “Influences and Patterns of Intimate Partner Violence Among Married Akha and Lahu Women in Northern Thailand”. BMC Public Health, 1-10. Accessed August 4, 2024. https://doi.org/10.1186/s12889-023-15162-4.
Suruchi Thapar-Björkert, Lotta Samelius and Gurchathen S. Sanghera. 2016. “Exploring Symbolic Violence in the Everyday: Misrecognition, Condescension, Consent and Complicity”. Feminist Review 112: 144-162. Accessed July 6, 2025. https://www.jstor.org/stable/44987257.
Swartz, David. 1998. Culture and Power: The Sociology of Pierre Bourdieu. Chicago: University of Chicago Press.
Wies, R. Jennifer and Haldane, I. Haldane, eds. 2011. Anthropology at the Front Lines of Gender-based Violence. Nashville: Vanderbilt University Press.
Woodward, Kathryn. 1997. “Concepts of Identity and Difference”. In Identity and Difference, edited by Kathryn Woodward, 7-61. London, California, and New Delhi: Sage Publications.
Yangyubon, Netdao. 2020. “Sexual Violence Against Women: A Study of Struggling and Negotiation of Raped Ethnic Women”. Journal of MCU Peace Studies, 8 Supplement Issue: 8-19.
