ผู้สูงอายุไร้สัญชาติ ความเปราะบาง และความรุนแรงเชิงโครงสร้างของสังคม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ของผู้สูงอายุไร้สัญชาติในประเทศไทย ในฐานะกลุ่มประชากรที่ถูกมองข้ามจากนโยบายรัฐและระบบสวัสดิการสังคม โดยมุ่งวิเคราะห์ความเปราะบางเชิงโครงสร้างที่ผู้สูงอายุกลุ่มนี้เผชิญ ทั้งในด้านสิทธิในการรักษาพยาบาล การเข้าถึงบริการของรัฐ และการไม่มีตัวตนในระบบทะเบียนราษฎร ซึ่งส่งผลต่อการดำรงชีวิตและคุณภาพชีวิตโดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อก้าวเข้าสู่สภาวะสูงวัย ผ่านกรอบแนวคิด “ความรุนแรงเชิงโครงสร้าง” (structural violence)
ในการศึกษาครั้งนี้ ใช้วิธีการวิจัยเอกสาร โดยรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลจากงานวิจัย บทความวิชาการ รายงานของหน่วยงานภาครัฐและองค์กรระหว่างประเทศ ตลอดจนกฎหมายและนโยบายที่เกี่ยวข้องกับสถานะบุคคลและสิทธิของคนไร้สัญชาติ และนำมาวิเคราะห์ในเชิงวิพากษ์เพื่อสะท้อนถึงช่องว่างของระบบนโยบายและผลกระทบที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุไร้สัญชาติ
ผลการศึกษาพบว่า ความเปราะบางของผู้สูงอายุไร้สัญชาติ ไม่ได้เป็นผลจากปัจเจกบุคคลแต่เพียงอย่างเดียว หากแต่ภาวะความเปราะบางซ้ำซ้อนเป็นผลของการถูกกีดกันจากโครงสร้าง ทั้งด้านกฎหมาย สังคม เศรษฐกิจ และการถูกละเลยจากระบบรัฐสวัสดิการ ผู้เขียนจึงเห็นว่า การทบทวนวรรณกรรมพร้อมกับนำเสนอบทวิเคราะห์ในประเด็นดังกล่าวจะเป็นประโยชน์ต่อการทำความเข้าใจสถานการณ์และนำไปสู่การทบทวนเชิงนโยบายและสร้างกลไกเฉพาะเพื่อสิทธิมนุษยชนของผู้สูงอายุไร้สัญชาติอย่างเป็นรูปธรรม
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ข้อเขียนทั้งหมดทีปรากฏในวารสารสังคมศาสตร์ เป็นความคิดเห็นของผู้เขียนโดยเฉพาะ มิใช่ทัศนคติของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หรือกองบรรณาธิการวารสารสังคมศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
กระทวงศึกษาธิการ. 2567. “คู่มือการใช้งานระบบกำหนดรหัสประจำตัวผู้เรียนเพื่อเข้ารับบริการการศึกษาสำหรับผู้ไม่มีหลักฐานทางทะเบียนราษฎร.” สืบค้นเมื่อ 1 เมษายน 2568. https://gcode.moe.go.th/genpin/manual_GCodeV4.pdf.
กองส่งเสริมการศึกษาและพัฒนาการบริหารการศึกษาในภูมิภาค สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการกระทรวงศึกษาธิการ. 2557. คู่มือและแนวปฏิบัติสำหรับการจัดการศึกษาแก่บุคคลที่ไม่มีหลักฐานทะเบียนราษฎรหรือไม่มีสัญชาติไทย (ฉบับปรับปรุงใหม่ พ.ศ. 2567). กรุงเทพฯ: สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ.
กองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาติ. 2564. ชีวิตที่ไม่มีใครเห็น 48 ปีสถานการณ์เด็กไร้สัญชาติในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ.
ดรุณี ไพศาลพาณิชย์กุล. 2558. “สถานการณ์การเข้าถึงหลักประกันสุขภาพของคนไม่มีสัญชาติไทยและ ข้อเสนอแนะ.” วารสารกฎหมายสงขลานครินทร์ 5 (1): 44-62.
มณีรัตน์ จันทร์หนิ้ว, และ ฐาปนี ชุมพลวงศ์. 2565. “แนวทางการจัดการปัญหาการพิสูจน์สถานะและสิทธิของบุคคลตามกฎหมาย เขตตำบลร่องเคาะ อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง.” วารสารรัชต์ภาคย์ 16 (49): 251-66.
ไทยพีบีเอส. 2556.“ปัญหาการดำเนินการเพื่อ “ขอสัญชาติ” ของชาวกะเหรี่ยง.” สืบค้นเมื่อ 1 เมษายน 2568. https://www.thaipbs.or.th/news/content/137998.
พงศธร พอกเพิ่มดี. 2558. “การให้สิทธิ (คืนสิทธิ) ขั้นพื้นฐานด้านสาธารณสุขให้แก่บุคคลที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ: ความสำเร็จอีกขั้นของระบบหลักประกันสุขภาพไทย.” วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 5 (1): 85-98.
พันธุ์ทิพย์ กาญจนะ, จิตรา สายสุนทร, และคณะ. 2552. สถานการณ์ด้านคนไร้รัฐไร้สัญชาติในภาคเหนือของประเทศไทย: คืออะไร? และควรจัดการอย่างไร. กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า.
พันธุ์ทิพย์ กาญจนะ, และ จิตรา สายสุนทร. 2556. การปรากฏตัวของคนไร้รัฐไร้สัญชาติในประเทศไทย: แนวคิดและมาตรการในการจัดการปัญหาที่ชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศ. กรุงเทพฯ: คณะกรรมการส่งเสริมงานวิจัย คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. 2567. “การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2567.” สืบค้นเมื่อ 1 เมษายน 2568. https://www.nso.go.th/nsoweb/storage/survey_detail/2025/20241209145003_27188.pdf
สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ. 2555. “หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าเพื่อคนชายขอบผู้ไม่มีสัญชาติไทย” วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 6 (3): 403-415.
The Reporters. 2563. “ผู้เฒ่าไร้สัญชาติ” เฮ! กรมการปกครองพิจารณาให้สัญชาติ.” สืบค้นเมื่อ 1เมษายน 2568. https://www.thereporters.co/tw-humanity/ผู้เฒ่าไร้สัญชาติ-gV-di/?utm.
Barua, Proloy., and Kanida Narattharaksa. 2020. “The Impact of the Stateless Health Insurance Scheme on Inpatient Service Utilization of Stateless Children at the Four Selected District Hospitals in Tak Province, Thailand.” International Journal of Health Planning and Management 35 (1): e12-e27.
Cheva-Isarakul, Janepicha, and Christoph Sperfeldt. 2023. “Citizenship and Statelessness among Mobile Maritime Populations: The Case of the Moken in Thailand.” Citizenship Studies 27 (4): 530-47. https://doi.org/10.1080/13621025.2023.2178638.
Farmer, Paul. 2003. Pathologies of Power: Health, Human Rights, and the New War on the Poor. Berkeley: University of California Press.
Flaim, Amanda, Lindy B. Williams, and Daniel B. Ahlquist. 2020. “How Statelessness, Citizenship, and out-Migration. Contribute to Stratification among Rural Elderly in the Highlands of Thailand” Social Forces 99 (1): 333-65. https://doi.org/10.1093/sf/soz133.
Galtung, Johan. 1969. “Violence, peace, and peace research.” Journal of Peace Research 6 (3): 167–191.
Gupta, Akhil. 2012. Red tape: Bureaucracy, structural violence, and poverty in India. Durham: Duke University Press.
Herberholz, Chantal. 2022. “‘We Are Inferior, We Have No Rights’: Statelessness and Mental Health among Ethnic Minorities in Northern Thailand.” SSM-Population Health 19: 1-11. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2022.101138.
Hirschfeld, Katherine. 2017. “Rethinking “Structural Violence”.” Society 54 (2): 156-162. https://doi.org/10.1007/s12115-017-0116-y.
Ho, Kathleen. 2007. “Structural Violence as a Human Rights Violation.” Essex Human Rights Review 4 (2): 1–17.
Pérez, Moira. 2019. “Epistemic violence: reflections between the invisible and the ignorable”. El lugar sin límites 1 (1): 81-98.
Saisoonthorn, Phunthip Kanchanachittra. 2006.”Development of Concepts on Nationality and the Efforts to Reduce Statelessness in Thailand *.” Refugee Survey Quarterly 25 (3): 40-53. https://doi.org/10.1093/rsq/hdi0145.
Seidemann, Ryan M., and Christine L. Halling. 2019. “Landscape Structural Violence: A View from New Orleans’s Cemeteries.” American Antiquity 84 (4): 669-683. https://doi.org/10.1017/aaq.2019.49.
UNHCR. (2022). “Statelessness in Thailand.” Accessed December 5, 2024. https://www.unhcr.org/th/en/statelessness
