สิทธิที่จะได้รับการรับรองความเป็นบุคคลตามกฎหมาย : ศึกษากรณีสิทธิที่จะได้รับการจดทะเบียนคนเกิด และทะเบียนคนอยู่ในรัฐไทย1

บทคัดย่อ

สิทธิที่จะได้รับการรับรองความเป็นบุคคลตามกฎหมาย เป็นสิทธิขั้นพื้นฐานที่สำคัญ สำหรับมนุษย์ทุกคน ได้รับการรับรองโดยกฎหมายระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิมนุษยชนตามข้อ 6 แห่งปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน, ข้อ 16 และข้อ 24 แห่งกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทางแพ่ง(พลเมือง)และการเมือง, ข้อ 7 อนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ในทางปฏิบัติ ได้แก่ สิทธิที่จะได้รับการจดทะเบียนคนเกิด สิทธิที่จะได้รับการบันทึกชื่อและรายการบุคคลเข้าในระบบฐานข้อมูลทะเบียนราษฎรของรัฐ โดยการจดทะเบียนคนเกิด ถือว่าเป็นการดำเนินการเพื่อรับรู้ตัวตนทางกฎหมายของเด็ก ถือว่าเป็นสิทธิแรกของเด็กที่ได้รับการรับรองภายใต้กรอบสิทธิมนุษยชน คณะกรรมการว่าด้วยสิทธิเด็กภายใต้อนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก เห็นว่า การจดทะเบียนคนเกิดการจดทะเบียนคนเกิดเป็นขั้นตอนแรกของการประกันสิทธิในการมีชีวิตรอด การพัฒนาและให้เด็กได้รับบริการที่มีคุณภาพประเทศไทยมีกฎหมายที่รับรองสิทธิฯ ดังกล่าว คือ พ.ร.บ. การทะเบียนราษฎร พ.ศ.2534 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ. การทะเบียนราษฎร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2551 ภายใต้กฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฎรฉบับปัจจุบันได้กำหนดให้มีทะเบียน 3 ประเภทคือ ทะเบียนคนเกิดทะเบียนคนอยู่ และทะเบียนคนตายในงานวิจัยฉบับนี้ เป็นการศึกษาถึงการบังคับใช้กฎหมายเพื่อการพัฒนาสิทธิที่จะได้รับการรับรองความเป็นบุคคลตามกฎหมายผ่าน 10 กรณีศึกษา หรือการดำเนินงานให้ความช่วยเหลือทางกฎหมาย หรือเป็นการวิจัยผ่านเรื่องจริง (problem-based study) ในฐานะตัวแทนของปัญหาที่ยังมีอีกหลายบุคคลที่กำลังเผชิญอยู่งานวิจัยค้นพบว่า ข้อจำกัด อุปสรรคในการจดทะเบียนคนเกิดการจดทะเบียนคนเกิดเป็นปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้กับบุคคลที่มีสถานะบุคคลตามกฎหมายสัญชาติ และสถานะตามกฎหมายคนเข้าเมืองในลักษณะต่างๆ แม้กระทั่งกับกรณีที่บิดามารดาเป็นผู้มีสัญชาติไทย สาเหตุในด้านหนึ่งเกิดจากการที่บิดามารดาของเด็กเองไม่รู้ ไม่เข้าใจข้อกฎหมายที่รับรองสิทธิ ขณะเดียวกัน ความไม่รู้ ไม่เข้าใจข้อกฎหมาย ก็ยังเกิดกับเจ้าหน้าที่รัฐผู้มีอำนาจหน้าที่ตามกฎหมายอีกด้วย หรือกล่าวได้ว่าเป็นปัญหาการบังคับใช้กฎหมายที่ด้อยประสิทธิภาพขณะเดียวกันงานวิจัยก็ได้พัฒนาข้อเสนอแนะเพื่อสนับสนุนให้กรณีตัวแทนเหล่านี้สามารถเข้าถึงการรับรองสิทธิ หรือเพื่อให้การบังคับใช้สิทธิสามารถเกิดขึ้นได้จริง จนถึงเวลาที่ผู้วิจัยปิดเล่มงานวิจัย หลายกรณีศึกษายังอยู่ระหว่างการพัฒนาสิทธิ ดังกล่าว อย่างไรก็ดี ผู้วิจัยร่วมกับเครือข่ายยังคงอยู่ระหว่างการดำเนินงานให้ความช่วยเหลือทางกฎหมาย ต่อไปจนกว่ากรณีศึกษาจะได้รับการรับรองความเป็นบุคคลตามกฎหมาย