นิเวศวิทยาวัฒนธรรมชาวไทอีสานในชุมชนบ้านร่องหวาย ตำบลดงมหาวัน อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

                  การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) สภาพแวดล้อม สถานการณ์ทางสังคม และวัฒนธรรมของชุมชนบ้านร่องหวาย ตำบลดงมหาวัน อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชียงราย 2) ความสัมพันธ์ระหว่างกายภาพและสิ่งแวดล้อมกับสังคมวัฒนธรรมของชุมชนบ้านร่องหวาย 3) การเปลี่ยนแปลงของนิเวศวิทยาวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไทอีสาน และ 4) แนวทางในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมของชุมชนบ้านร่องหวาย ตำบลดงมหาวัน อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชียงราย ใช้กระบวนการศึกษาตามระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ รวบรวมข้อมูลด้วยการสังเกต การสัมภาษณ์ และการจัดเวทีชุมชน ในตัวแทนชุมชนหมู่บ้านร่องหวาย หมู่ 2 และหมู่บ้านใหม่ร่องหวาย หมู่ 11 ตำบลดงมหาวัน อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชียงราย

                   ผลการวิจัย พบว่า สภาพแวดล้อม สถานการณ์ทางสังคม และวัฒนธรรมของชุมชนบ้านร่องหวาย มีประวัติการก่อตั้งหมู่บ้านในพื้นที่ ก่อนปี พ.ศ. 2500 ขนาดของชุมชนเริ่มแรกมีประชากรอยู่ประมาณ 50 หลังคาเรือน ยังขึ้นตรงกับบ้านดงมหาวันหมู่ที่ 5 ตำบลทุ่งก่อ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ในปี พ.ศ. 2541 บ้านร่องหวายได้แยกออกเป็น 2 หมู่บ้านตามการแบ่งเขตการปกครองและการขยายตัวของครัวเรือนคือบ้านร่องหวายหมู่ 2 เดิม และบ้านใหม่ร่องหวายหมู่ 11 ในปัจจุบันเป็นชุมชนขนาดใหญ่ มีลักษณะชุมชนกึ่งเมืองกึ่งชนบท โดยมีวัดร่องหวาย เป็นศูนย์รวมด้านประเพณี ความเชื่อ ความศรัทธา และเป็นแหล่งเรียนรู้ทางพุทธศาสนา ส่วนการเปลี่ยนแปลงของนิเวศวิทยาวัฒนธรรมและความสัมพันธ์ระหว่างกายภาพ สิ่งแวดล้อมกับสังคมวัฒนธรรมของชุมชนบ้านร่องหวาย พบว่าการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมของบ้านร่องหวายเป็นไปตามกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกปัจจุบัน และพบว่าปัจจัยที่มีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงประกอบไปด้วย การดำรงชีวิต สภาพเศรษฐกิจ ทั้งภายในชุมชนเอง และภายนอกชุมชน หลักการเชิงนิเวศวิทยาที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการวางแผนการจัดการการพัฒนาด้านการเกษตรที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิตของคนบ้านร่องหวาย พบว่าในอดีตจนถึงปัจจุบันการดำเนินการใดๆก็ตามเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรมีความสำคัญหรือส่งผลต่อสภาวะแวดล้อมกายภาพชีวภาพได้ทั้งในทางบวกและในทางลบ ส่วนการศึกษาแนวทางในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมของชุมชนบ้านร่องหวาย ตำบลดงมหาวัน อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชียงราย พบว่าข้อเสนอแนวทางในการพัฒนาชุมชน/สังคมบ้านร่องหวายจากการจัดเวทีชุมชนร่วมกับตัวแทนชาวบ้าน ผู้นำ และตัวแทนจากหน่วยงาน กลุ่มต่างๆในชุมชน มีแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมของชุมชนควรมีการบูรณาการอย่างมีส่วนร่วม โดยคำนึงถึงผลที่เกิดกับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน การเป็นชุมชนพึ่งตนเอง และผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน