ตุงสามหาง ตุงสามหาง: พุทธปรัชญาล้านนา

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาตุงสามหางปริศนาธรรมล้านนา พบว่า คำว่าตุง หมายถึง ธง ที่ปรากฏอยู่ในศิลปะล้านนา แถบภาคเหนือของประเทศไทย ส่วนใหญ่ทำจากวัสดุที่หาได้ตามท้องถิ่น อาทิ ผ้า ไม้ โลหะ ด้าย ซึ่งนิยมนำมาเป็นปริศนาสื่อถึงพุทธธรรม ซึ่งมีตั้งแต่สมัยพุทธกาลซึ่งปรากฏในธชัคคสูตร เป็นปฐมเรื่อง พิธีกรรมทางตุงนั้นมี 2 ประเภท คือ (1) งานมงคล ได้แก่ งานกฐิน ขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น (2) อวมงคล ได้แก่ งานคนที่เสียชีวิต  ส่วนตุง 3 หางนั้นเป็นพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนาสำหรับคนตายแบบล้านนา เป็นศิลปะธงของนักปราชญ์ล้านนาในอดีตที่ต้องการสอนหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เป็นพุทธปรัชญาทางสัญลักษณ์แทนคนที่เสียชีวิต นำปักไว้หน้าโลงศพและนำไปยังป่าช้า เปรียบเป็นปริศนาธรรม ซึ่งมีความหมาย 3 นัย นัยที่ 1 หมายถึง วงจรชีวิตอันเป็นไตรวัฏ อันเป็นวงจรแห่งทุกข์ 3 ส่วน (1) กิเลสวัฏ คือ วงจรแห่งกิเลสต้นเหตุแห่งการเกิด ตาย  (2) กรรมวัฏ คือ วงจรแห่งการกระทำทางกาย วาจา ใจ และเป็นเหตุให้เกิดผล (3) วิปากวัฏ คือ วงจรแห่งวิบากหรือผลแห่งกรรม ไตรวัฏวนเวียนไปอย่างไม่จบสิ้น นัยที่ 2 สื่อถึงแก่นพุทธธรรม คือ ไตรลักษณ์ ได้แก่ (1) อนิจจัง ความไม่เที่ยง (2) ทุกขัง ความเป็นทุกข์ (3) อนัตตา ความมิใช่ตัวตน นัยที่ 3 ด้านศรัทธาในพระรัตนตรัย เมื่อคนตายไปแล้วจักมีพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งและหลุดพ้นจากอบายภูมิ