ลักษณะและรูปแบบการปรองดองตามหลักพุทธธรรม และตามทัศนะพระสงฆ์ไทย

บทคัดย่อ

          บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิเคราะห์แนวคิดเกี่ยวกับการปรองดอง และรูปแบบการจัดการความขัดแย้งตามหลักพุทธธรรมตามที่ปรากฏในคัมภีร์พระไตรปิฎก และ  2) ศึกษาวิเคราะห์รูปแบบและลักษณะในการจัดการความขัดแย้งโดยสันติตามทัศนะของนักวิชาการทางพระพุทธศาสนา เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ พระสงฆ์ จำนวน 5 รูป และนักวิชาการพระพุทธศาสนา จำนวน 5 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างและไม่มีโครงสร้าง ผลการวิจัยพบว่า 1) แนวคิดเกี่ยวกับการปรองดอง และรูปแบบการจัดการความขัดแย้งตามหลักพุทธธรรมตามที่ปรากฏในคัมภีร์พระไตรปิฎก คือ การจัดความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและกลุ่ม สาเหตุของความขัดแย้งไม่มีความซับซ้อน ทั้งนี้ เพราะสังคมในสมัยพุทธกาลเป็นสังคมที่ไม่ซับซ้อน จากการศึกษาพบว่ากลุ่มที่เป็นปัญหา คือ 1) พระสงฆ์กับปัญหาการเข้าใจพระวินัยแตกต่างกัน ปัญหาพระสงฆ์กับการเข้าใจพระวินัยนำมาสู่ความขัดแย้งของกลุ่มพระสงฆ์ 2) ปัญหาของบุคคลกับบุคคล บุคคลกับรัฐ เกี่ยวกับการละเมิดสิทธิ์ ร่างกาย หรือความขัดแย้งในด้านกฎหมาย 3) ปัญหาของกลุ่มคนหรือระหว่างรัฐกับรัฐ และรูปแบบของการปรองดองในสมัยพุทธกาลนำไปสู่การแก้ไขปัญหาได้ มีองค์ประกอบสำคัญ ดังนี้ 1) พระพุทธเจ้าหรือผู้ไกล่เกลี่ย 2) เงื่อนไขของความขัดแย้งและแนวทางการแก้ไข 3) คู่ขัดแย้ง 4) กระบวนการการแก้ไข และ 5) เป้าหมายของการไกล่เกลี่ย 2) วิเคราะห์รูปแบบและลักษณะในการจัดการความขัดแย้งโดยสันติตามทัศนะของนักวิชาการทางพระพุทธศาสนา คือ นักวิชาการมีทัศนะร่วมกันว่าปัญหาความขัดแย้งมาจากปัจจัยพื้นฐานด้านจิตใจของมนุษย์มีความอกุศลมูล ราคะ โทสะ และโมหะ แนวทางการแก้ไขความขัดแย้งโดยใช้หลักธรรม ได้แก่ พรหมวิหารธรรม และอปริหานิยธรรม