การธำรงรักษาจารีตประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท
คำสำคัญ:
การธำรงรักษา, จารีตประเพณี, ฮีตสิบสอง คองสิบสี่, กลุ่มชาติพันธุ์ลาวบทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบททางวัฒนธรรม ความเชื่อ และความเปลี่ยนแปลงจารีตประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน 2) วิเคราะห์คุณค่า ความหมาย และระบบความสัมพันธ์ของจารีตประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” จากมุมมองของคนในกลุ่มชาติพันธุ์ลาว 3) สังเคราะห์แนวทางการธำรงรักษาจารีตและประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาทด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมกับชุมชน เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ตามระเบียบวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม การเก็บรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง และการจัดเวทีเสวนา เก็บข้อมูลด้วยวิธีเจาะจง ผู้ให้ข้อมูล 19 คน จากกลุ่มชาติพันธุ์ลาวเวียงบ้านเนินขาม และกลุ่มชาติพันธุ์ลาวครั่งบ้านกุดจอก และตัวแทนหน่วยงาน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้วิธีตามแนวคิดของชาร์มาซ คือ การวิจัยแบบสร้างทฤษฎีจากข้อมูลเชิงชาติพันธุ์วรรณนา ผลการวิจัย พบว่า วัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท คือ การแต่งกาย การทอผ้า ประเพณีวิถีพุทธ อาหาร และภูมิปัญญา ความเชื่อของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท คือ วิถีชีวิต เกษตรกรรม สิ่งศักดิ์สิทธิ์ การพยากรณ์ และฤกษ์ยาม ความเปลี่ยนแปลงจารีตประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท คือ ท้องถิ่นภิวัฒน์ และธรรมนูญชุมชน คุณค่า ความหมาย และระบบความสัมพันธ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท คือ ผ้าซิ่น เทศกาลแห่งชีวิต และวัฒนธรรมการ “เอาแรง” สร้างเครือข่าย แนวทาง การธำรงรักษาจารีตและประเพณี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดชัยนาท สังเคราะห์ได้ 3C คือ ความต่อเนื่อง ความสร้างสรรค์ และความเชื่อมโยง
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงมนุษย์. (2557). กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงมนุษย์. กรุงเทพมหานคร: กรมประชาสัมพันธ์.
ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ. (2549). ปริศนาว่าด้วยอัตลักษณ์และเอกลักษณ์ชาติพันธุ์ของกลุ่มที่ใช้ภาษา "ตระกูลไท". ใน สุภางค์ จันทวานิช และสุภาวดี มิตรสมหวัง (บรรณาธิการ)รวมบทความทางสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ปี 2549 เนื่องในโอกาสเกษียณอายุราชการของ ศ.ดร.อมรา พงศาพิชญ์ (หน้า 1-20). กรุงเทพมหานคร: คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ชาย โพธิสิตา. (2554). ศาสตร์และศิลป์ แห่งการวิจัยเชิงคุณภาพ. (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์ พริ้นติ้ง.
ธวัช ปุณโณทก. (2547). วรรณกรรมอีสาน. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยรามคําแหง.
นพดล พรามณี. (2556). การคงอยู่และการเปลี่ยนแปลงของฮีตสิบสองคองสิบสี่: กรณีศึกษา หมู่บ้านชำโสม จังหวัดปราจีนบุรี. วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ, 15(1), 1-16.
นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ. (2563). นิเวศวิทยาวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
บังอร บุญปั้น. (2561). กลุ่มชาติพันธุ์ลาวในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา: ประวัติความเป็นมา วัฒนธรรม และแนวทางการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม. วารสารมหาวิทยาลัยนครพนม, 8(1), 103-112.
พระสุขี ชาครธมฺโม (ศรีมาตย์). (2553). ศึกษาวิเคราะห์ การเปลี่ยนแปลงของประเพณีฮีตสิบสอง: ศึกษากรณีตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
วิภาส ปรัชญากรณ์. (2563). มานุษยวิทยา : ความรู้ฉบับพกพา โดย John Monaghan และ Peter Just (แปล). กรุงเทพมหานคร: บุ๊คสเคป.
สัญญา สัญญาวิวัฒน์. (2550). ทฤษฎีสังคมวิทยา เนื้อหาและแนวการใช้ประโยชน์เบื้องต้น (พิมพ์ครั้งที่ 12). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุภางค์ จันทวานิช. (2559). ทฤษฎีสังคมวิทยา (พิมพ์ครั้งที่ 7). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เสฐียรโกเศศ. (2505). การศึกษาเรื่องประเพณีไทย. กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน.
อมรา พงศาพิชญ์. (2537). วัฒนธรรม ศาสนา และชาติพันธุ์: วิเคราะห์สังคมไทย แนวมานุษยวิทยา. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis. London: SAGE.
Spradley, J. P. (1979). Participant observation. USA: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
UNESCO. (2003). Convention for the safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. France: Paris.
