การใช้วรรณศิลป์ในนิทานท้องถิ่นอีสาน เรื่อง “ตำนานผาแดง-นางไอ่”

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวรรณศิลป์ด้านการบรรยายภาพในนิทานท้องถิ่นอีสาน  เรื่องตำนานผาแดง-นางไอ่ ประพันธ์โดยกิตติธร คชทีป เค้าเรื่องจาก ส.พยัคฆ์ (อาจารย์สุทธา โสภากุล) ซึ่งประพันธ์ในรูปแบบกลอนสุภาพหรือกลอนแปด เป็นนิทานพื้นบ้านท้องถิ่นอีสานในอำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี ประกอบด้วยเนื้อเรื่อง 6 ตอน ได้แก่ แต่ปางก่อน, ปัจจุบันชาติ, แข่งบั้งไฟ, ล่ากระรอกด่อน, ชคิตาล่ม และลั่นกลองรบ สะท้อนให้เห็นความเชื่อโบราณของคนในสมัยล้านช้าง ทั้งความเชื่อเรื่องผีสางเทวดาและสิ่งเหนือธรรมชาติที่มีการปฏิสัมพันธ์กับชีวิตของคนอีสาน โดยผู้เขียนศึกษาใน 2 ประเด็น ได้แก่ 1) การบรรยายภาพพื้นที่ทางจิตวิญญาณ พบว่ามีการบรรยายภาพเมืองบาดาล ภาพความเชื่อของผู้คนในท้องถิ่น ภาพวัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญทางพุทธศาสนา และภาพหลักธรรมคำสอนพุทธศาสนา
ซึ่งปรากฏทั้งแนวคิดเรื่องกรรม แนวคิดเรื่องธรรมะ แนวคิดเรื่อง ความรัก และแนวคิดเรื่องความกตัญญู 2) การบรรยายภาพพื้นที่ทางกายภาพ พบว่าเป็นการบรรยายภาพความงามของสตรี ภาพถิ่นฐานบ้านเมือง ภาพชื่อบ้านนามเมือง ภาพธรรมชาติแวดล้อม ภาพสงครามระหว่างมนุษย์กับพญานาค และภาพสถานที่สำคัญทางธรรมชาติ