การใช้สอยพื้นที่ปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ผิดวัตถุประสงค์ของกฎหมาย : เปรียบเทียบแนวคำวินิจฉัยของศาลปกครอง

บทคัดย่อ

การแก้ไขปัญหาการใช้ที่ดิน ส.ป.ก. ผิดประเภท กรณีผู้ครอบครองที่ดินไม่ใช่เกษตรกรตามกฎหมายปฏิรูปที่ดินของสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ในปัจจุบันมีแนวทางในการดำเนินการ 2 แบบ โดยเฉพาะที่ดิน ส.ป.ก. 4 - 01 บริเวณรอบมหาวิทยาลัยพะเยา ตำบลแม่กา อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา โดยอาศัยอำนาจตามมาตรา 30 วรรคห้า แห่งพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ.2518 ในการแก้ไขปัญหาสภาพพื้นที่ไม่สอดคล้องกับการใช้ที่ดินเพื่อเกษตรกรรมตามกฎหมายว่าด้วยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม โดยนำที่ดินดังกล่าวมาทำเป็นสัญญาเช่ากับ ส.ป.ก. หรือที่มีชื่อเรียกว่า “พะเยาโมเดล” และจะใช้เป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาในพื้นที่ ส.ป.ก. อื่นที่มีลักษณะเดียวกันต่อไปนั้น แม้จะเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ตอบสนองการพัฒนาทางเศรษฐกิจและปัญหาสังคมบริเวณหน้ามหาวิทยาลัยพะเยาได้อย่างถูกต้องในปัจจุบัน แต่กิจการอื่นๆ ที่นอกเหนือจากเกษตรกรรมบริเวณหน้ามหาวิทยาลัยพะเยาเป็นกิจการที่มีวัตถุประสงค์แสวงหากำไร ไม่ใช่กิจการที่เป็นการบริการหรือเกี่ยวข้องกับความเป็นอยู่ของเกษตรกรในพื้นที่ดังกล่าวโดยตรง เพราะเหตุที่ผลประกอบการจะตกอยู่กับกลุ่มนายทุนผู้ประกอบธุรกิจเป็นส่วนใหญ่ และแม้มีการตั้งกองทุนการปฏิรูปที่ดินที่มีเงินทุนมาพัฒนาคุณภาพชีวิตประชาชนในพื้นที่นั้น ก็ไม่ได้เป็นกิจการที่ให้บริการหรือเกี่ยวข้องกับความเป็นอยู่ของเกษตรกรในด้านเศรษฐกิจและสังคม ซึ่งอยู่ในเขตปฏิรูปที่ดินโดยตรง จึงไม่เข้าลักษณะตามประกาศกระทรวงเกษตรฯ เรื่องกำหนดกิจการอื่นที่เป็นการสนับสนุนหรือเกี่ยวเนื่องกับการปฏิรูปที่ดิน ตามแนวคำวินิจฉัยของศาลปกครองสูงสุดที่ อ.1729/2559 และแม้ว่าตามคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ที่ 31/2560 มีผลให้คำพิพากษาของศาลปกครองสูงสุดดังกล่าวไม่มีสภาพบังคับก็ตาม
แต่เฉพาะกับกิจการสามประเภทอันได้แก่ กิจการเหมืองแร่ การผลิตปิโตรเลียมและการผลิตไฟฟ้าจากกังหันลม เท่านั้น ส่วนกิจการนอกเหนือจากนั้น รวมทั้งพะเยาโมเดลดังกล่าวข้างต้น คำพิพากษาของศาลปกครองสูงสุดก็ยังคงมีผลใช้บังคับกับแนวทางการอนุญาตให้เอกชนเข้ามาใช้ประโยชน์ในการเช่าพื้นที่ ส.ป.ก. ในกิจการที่สนับสนุนหรือเกี่ยวเนื่องกับการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมโดยเกษตรกรในพื้นที่จะต้องได้รับประโยชน์โดยตรงเท่านั้น ทั้งนี้การบังคับใช้กฎหมายดังกล่าวจึงไม่น่าจะสอดคล้องกับแนวคำวินิจฉัยของศาลปกครองและขัดต่อวัตถุประสงค์ของกฎหมาย
การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม