Restorative Justice and The Compromise of criminal Disputes at the Police Interrogation Stage

Abstract

การระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนจะมีหลักการอยู่ที่ผู้เสียหาและผู้ต้องหาได้มีโอกาสประนีประนามยอมความกัน เมื่อผู้ต้องหาสำนึกผิดและยอมปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ขณะเดียวกันผู้เสียหายได้รับการเยียวยาและได้รับค่าชดใช้ค่าเสียหายโดยรวดเร็วทันที ซึ่งเป็นและไปตามหลักนิติสมบัติ (Rechgut) หรือหลักคุณะรรมทางกฎหมาย ซึ่งจะเป็นผลดีแก่คู่กรณีและสังคมมากกว่า เพราะสามารถลดระยะเวลาและความยุ่งยากซับซ้อนในกระบวนการยุติธรรม ลดปริมาณคดีขึ้นสู่ศาล ลดปัญหาความขัดแย้งในชุมชน ลดการทุจริตของเจ้าพนักงานและลดงดงบประมาณภาครัฐ อีกทั้งส่งผลให้ประชาชนทุกระดับเข้ามีส่วนร่วมในการอำนวยความยุติะรรมและป้องกันปัญหาความขัดแย้งในชุมชนเพื่อเสริมสร้างให้สังคมอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข ตามทฤษฎี "อาชญาวิทยาแนวสันติวิธี" (Peacemaking Criminology) ซึ่งเป็นกระบวนการค้ำชูผู้มีส่วนร่วมได้เสียในการกระทำความผิดได้เข้ามามีส่วนร่วมให้มากที่สุด เพื่อร่วมกัน ระบุชี้และจัดการความเสียหายความต้องการของแต่ละฝ่ายเพื่อให้สามารถฟื้นฟูเยียวยา (Restoration) ทำให้ความเสียหายกลับคืนได้มากที่สุดเท่าที่จะสามารถทำได้

ผู้วิจัยทำการศึกษาวิจัยถึงหลักการทั่วไปเกี่ยวกับยุติธรมเชิงสมานฉันท์และนวทางวิธีปฏิบัติที่มีอยู่ในปัจจุบันทั้งของต่างประเทศและของไทยโดยการศึกษาวิเคราะห์ความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงัข้อพิพาททางอาญาในชั้นสอบสวนตามประมวลกฎหมายและตามพระราชบัญญัติจราจรทางบก พ.ศ. 2522 ที่มีเอกชนเป็นผู้เสียหายและมีเอกชนเป็นผู้หายร่วมกับรัฐที่เป็นคดีเล็กๆน้อยๆ ไม่ควรจะนำคดีอาญาดังกล่าวขึ้นสู่ศาลควรใช้กระบวนการเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาททางอาญาในชั้นสอบสวน รวมทั้งศึกษาจากตำรางานวิจัย วิทยานิพนธ์ เอกสารจากการสัมมนาต่างๆ วารสารข้อมูลทางอินเทอรฝ์เน็ตที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ดังกล่าวข้างต้น

จากการศึกษาวิจัยพบว่าจากผลการศึกษาวิจัยที่รับข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร การประชุม สัมมนาและการรับฟังความคิดเห็นของผู้ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการยุติธรรมทางอาญาให้มีการใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์กับการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวน มีข้อสรุปได้ดังนี้

1.ควรที่จะมีกฎหมายใหม่มารองรับเป็นข้อยกเว้นหรือเป็นการเบี่ยงเบนคดีในคดีอาญาบางประเภทที่ไม่สมควรที่เข้าสู่กระบวนการยุติธรรมทางอาญากระแสหลัก(Mainstream Justice)

2. ความผิดอาญาประเภทที่ควรนำมาใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวน ดังนี้

1)คดีอาญาอันยอมความได้

2)คดีลหุโทษ

3)การกระทำความผิดโดยประมาทซึ่งรวมไปถึงการกระทำโดยประมาทในคดีจราจรด้วย

4)คดีอาญาอันยามความมิได้ที่มีอัตราโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี

3.เมื่อมีการดำเนินการใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนแล้วไม่ควรจะดำเนินการกระบวนการยุติธรรมกระแสหลักควรให้เป็นเหตุอายุความในการดำเนินคดีอาญาสะดุดหยุดอยู่

4.รูปแบบและองค์กรที่ใช้ในการบวนการยุติธรรม เชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนแยกพิจารณาสรุปออก 2 ประเด็น คือ

1) รูปแบบการไกล่เกลี่ยเหยื่อ-เหยื่อผู้กระทำความผิด (Victim-offenders Mediation(VOM))

2) องค์กรที่เป็นคณะอำนวยการไกล่เกลี่ยกับผู้ไกล่เกลี่ย

5.การที่ใช้ในกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนไม่ควรให้พนักงานสอบสวนเป็นผู้เข้าร่วมในกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการรระงับข้อพิพาท (ไกล่เกลี่ย) คดีอาญา

6.การติดตามและการตรวจสอบกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนนั้นต้องกำหนดเงื่อนไขให้ผู้กระทำความต้องปฏิบัติสิทธินำคดีอาญามาฟ้องย่อมระงับไปเมื่อผู้กระทำความผิดได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขในข้อตกลงครบถ้วนแล้ว

การใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในกระระงับข้อพิพาทคดีอาญามาฟ้องย่อมระงับไปเมื่อผุ้กระทำความผิดได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขในข้อตกลงครบถ้วนแล้ว

การใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในการระงับข้อพิพาทคดีอาญาในชั้นสอบสวนนนั้นจะทำให้กระบวนการยุติธรรมของไทยมีศักยภาพมากยิ่งขึ้นซึ่งเป็นไปในลักษะแบบ Win-Win ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องในกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์กับการระงับข้อพิพาทในชั้นสอบสวน ดังนี้

Win ที่ 1 เป็นประโยชน์แก่ผู้เสียหายหรือเหยื่อาชญากรรมในการได้รับแก้ไขเยียวยา รวมทั้งการปรับสามัญสำนึกการให้อภัยแก่ผู้กระทำความผิด

Win ที่ 2 เป็นประโยชน์กับผู้กระทำความผิดที่สำนึกในการกระทำความ การชดใช้ค่าเสียให้กับผู้เสียหาย โดยผู้เสียหายให้อภัยกับผู้กระทำความผิด

Win ที่ 3 ลดปริมาณคดีขึ้นสู่ศาล ลดปัญหาความขัดแย้งในชุมชน ลดการทุจริตของเจ้าพนักงานและลดงบประมาณภาครัฐ

Win ที่ 4 เป็นการส่งผลให้ประชาชนทุกระดับเข้ามีส่วนร่วมในการอำนวยความยุติธรรมและป้องกันปัญหาความขัดแย้งในชุมชนเพื่อเสริมสร้างให้สังคมอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข

Win ที่ 5 เป็นการรองรับการใช้อำนาจในกระบวนการยุติธรมเชิงสมานฉันท์กับการระงับข้อพิพาทคดีอาญาของเจ้าหน้าที่ตำรวจ และอัยการ