Factors in Temporary Settlement of Sea Nomads in Phang-Nga Province and Krabi Province

Abstract

บทคัดย่อ

        บทความนี้มุ่งค้นหาปัจจัยในการตั้งถิ่นฐานชั่วคราวของชาวเล เป็นงานวิจัยภาคสนาม กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยใช้วิธีสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง โดยการกำหนดคุณลักษณะขึ้นเพื่อเป็นบรรทัดฐานในการคัดเลือก คือ ชาวมอแกนอ่าวบอนใหญ่ หมู่เกาะสุรินทร์ จังหวัดพังงา และชาวอูรักลาโว้ยบ้านโต๊ะบาหลิว เกาะลันตาใหญ่ จังหวัดกระบี่ กรอบแนวคิดทางมานุษยวิทยาที่นำมาใช้ คือนิเวศวิทยาวัฒนธรรม จึงเป็นการพิจารณาสถาปัตยกรรมในฐานะเป็นวัฒนธรรมทางวัตถุอย่างหนึ่งที่เกิดจากการสร้างสรรค์ของมนุษย์ ผลการวิจัยค้นพบว่า ในอดีตชาวเลใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ในทะเลที่อุดมไปด้วย ทรัพยากรธรรมชาติ ที่มีความสมบูรณ์และมีความหลากหลาย แต่ในทางกลับกันพื้นที่แห่งนี้มีโอกาสเกิดภัยธรรมชาติ ถือว่าเป็น “พื้นที่วิกฤต” ซึ่งไม่เหมาะสมต่อการตั้งถิ่นฐาน ชาวเลมีการปรับตัวให้เข้ากับธรรมชาติมากกว่าการเข้าไปจัดการทำให้แบบแผนการดำรงชีพขึ้นอยู่กับฤดูกาล โดยเฉพาะอิทธิพลของลมมรุสม ถือว่าเป็นเงื่อนไขในการตั้งถิ่นฐาน ปัจจัยในการตั้งถิ่นฐาน สามารถจำแนกออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ได้แก่ ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ และปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรม ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ ได้แก่ ภูมิ ประเทศ (ทะเล แหล่งกำบังภัยธรรมชาติ ชายฝั่งและพื้นที่ป่า) ภูมิอากาศ และแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ มีอิทธิพลอย่างมากในช่วงวิถีชีวิตเร่ร่อนทางทะเลที่สัมพันธ์กับการตั้งถิ่นฐานชั่วคราว นำมาสู่การปรับที่อยู่อาศัยเพื่อรองรับวิถีชีวิตที่มีการอพยพโยกย้ายบ่อยครั้งในฤดูมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ และการปรับที่อยู่อาศัยเพื่อรองรับการอาศัยอยู่ติดที่ในฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะปัจจัยภายนอก ได้แก่ กิจกรรมทางเศรษฐกิจ นโยบายของรัฐความช่วยเหลือจากหน่วยงานต่างๆ และการรับวัฒนธรรมของคนกลุ่มอื่นมีอิทธิพลในช่วงของการเปลี่ยนแปลงที่สัมพันธ์กับการตั้งถิ่นฐานถาวร

คำสำคัญ: ชาวมอแกน ชาวอูรักลาโว้ย ปัจจัยในการตั้งถิ่นฐาน สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นนิเวศวิทยาวัฒนธรรม

Abstract

        This article aims to search for the factors of Sea Nomads' temporary settlement. The research is based on a field study, using the purposive sample specifically selected namely; Moken ethnic group in Bon Yai bay, Mu Ko Surin in Phang Nga province, and Urak Lawoi ethnic group in Baan To - Baliew, Lanta Yai Island, Krabi province. The cultural ecology, in the anthropological framework, was adopted as the considerable criteria. The result showed that in the past most of the Sea Nomads lived close to the sea areas plentiful with diverse natural resources. However, the areas, considered as critical areas, were still at risk having natural catastrophe, and was not suitable for habitation. Instead of changing their surrounding contexts, the Sea Nomads adapted themselves to contexts, in relation to annual seasons and the dynamic of natural surroundings, with temporary settlement. In terms of relevant factors and conditions, it was found that the influence of seasons, especially monsoons, became the essential factor for Sea Nomad’s settlement. The factors can be divided into two main groups, namely 1) natural environment and 2) cultural environment. The first group includes 1) geographical aspects; such as sea, whether shelter, shore, and forests, 2) weather conditions, and 3) natural resources, which have significant influences on the Sea Nomads’ ways of living. The diversity of geographical aspects was considered as main factor for the Sea Nomad’s vagrancy and setting temporary settlement. The second group is focused on such external factors as economic factors, government policies, NGOs’ aid, and other cultural acceptance from others. These also have significant influences on the Sea Nomad’s permanent settlements.

Keywords: Moken Ethnic Group, Urak Lawoi Ethnic Group, Settlement Factors, Vernacular Architecture, Cultural Ecology