ข้อเสนอแนะแนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวก เพื่อการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ จังหวัดศรีสะเกษ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ประเทศไทยมีความโดดเด่นและหลากหลายของมรดกทางวัฒนธรรมอยู่ทั่วทุกภูมิภาค สามารถส่งเสริมและสร้างรายได้ให้กับชุมชน ท้องถิ่น และยังเพิ่มเศรษฐกิจจากการท่องเที่ยวให้กับประเทศได้ แม้มรดกเหล่านั้นจะมีคุณค่าสูงทางวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และศิลปกรรม แต่การส่งเสริมให้เกิดเป็นประสบการณ์การเรียนรู้และการท่องเที่ยวเชิงคุณภาพยังต้องมีการศึกษา ส่งเสริมอย่างเป็นรูปธรรม โดยเฉพาะองค์ประกอบทางกายภาพของแหล่งศิลปกรรม ที่มีความสำคัญต่อความสามารถของแหล่งท่องเที่ยวโดยเฉพาะแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ โดยปัญหาสำคัญในการศึกษาครั้งนี้ที่อาศัยพื้นที่แหล่งประวัติศาสตร์และศิลปกรรมในจังหวัดศรีสะเกษเป็นกรณีศึกษา เนื่องจากมีสาเหตุความสำคัญ คือ ยังมีจำนวนงานวิชาการไม่มากและยังขาดงานวิจัยที่ศึกษาด้านกายภาพของแหล่งท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบ รวมถึงยังขาดแนวทางการพัฒนาในมิติของสิ่งอำนวยความสะดวกและการจัดการพื้นที่ที่เหมาะสมที่จะช่วยดึงศักยภาพและคุณค่าเหล่านั้นมาสู่การสร้างมูลค่าได้ต่อไป บทความวิจัยเรื่อง แนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ จึงมีวัตถุประสงค์ คือ (1) เพื่อศึกษาบริบทและรวบรวมข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ (2) เพื่อวิเคราะห์ปัญหา ความต้องการ และคุณภาพมาตรฐานของสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ และ (3) เพื่อเสนอแนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ โดยอาศัยการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Methods) ทั้งการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) จากการสำรวจและสังเกตการณ์ ในพื้นที่แหล่งประวัติศาสตร์และศิลปกรรมตัวอย่าง 85 แห่ง ใน 39 ตำบล 14 อำเภอของพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ ร่วมกับการศึกษาข้อมูลเชิงปริมาณ (Quantitative Research) จากแบบสอบถามจำนวน 250 คน และสัมภาษณ์ความคิดเห็นของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องผ่านเวทีการมีส่วนร่วม
ผลการวิจัยจากการสำรวจและสังเกตการณ์ พบว่า แหล่งประวัติศาสตร์ในจังหวัดศรีสะเกษที่ทำการสำรวจ ตั้งอยู่พื้นที่ในเขตเมือง จำนวน 23 แหล่ง พื้นที่ชุมชนชนบท จำนวน 49 แหล่ง และพื้นที่แยกจากชุมชน จำนวน 13 แหล่ง มีลักษณะภูมิทัศน์กึ่งชนบท แบ่งเป็นแหล่งประวัติศาสตร์และศิลปกรรมในกำกับของกรมศิลปากร จำนวน 46 แหล่ง และกำกับดูแลโดยหน่วยงานท้องถิ่นหรือหน่วยงานอื่น ๆ จำนวน 39 แหล่ง ผลการประเมินโดยส่วนใหญ่ พบว่า ยังขาดโครงสร้างพื้นฐานสำหรับการท่องเที่ยวที่ดี รวมถึงระบบจัดการสิ่งแวดล้อม และมาตรการความปลอดภัย ซึ่งถือเป็นอุปสรรคต่อการส่งเสริมทุนวัฒนธรรมไปสู่ทุนทางเศรษฐกิจที่มีศักยภาพ ซึ่งการวิเคราะห์ข้อมูลจากการสำรวจสะท้อนให้เห็นบริบทและสถานภาพของแหล่งประวัติศาสตร์และศิลปกรรมในพื้นที่ คือ (1) สิ่งบริการและโลจิสติกส์การท่องเที่ยว มีบริบทหรือคุณภาพในการรองรับการท่องเที่ยวในระดับน้อย รวมถึง (2) สิ่งอำนวยความสะดวกการท่องเที่ยว (3) การบริหารจัดการกายภาพ และ (4) สภาพแวดล้อมกายภาพ ที่ยังต้องมีการพัฒนาและยกระดับคุณภาพ มาตรฐาน รวมถึงผู้ตอบแบบสอบถามมีความเห็นต่อการพัฒนา คือ องค์ประกอบด้านโลจิสติกส์การท่องเที่ยว มีคะแนนความพึงพอใจน้อยที่สุด รวมถึงอาคารห้องน้ำและองค์ประกอบมาตรฐานความปลอดภัยในแหล่งท่องเที่ยว ที่ควรได้รับการพัฒนาในลำดับแรก และให้ความสำคัญในมิติของการเข้าถึงและใช้งานของทุกคน มาตรฐานทางสัญจรและจุดจอดรถ และข้อมูลและการสื่อสารเชิงพื้นที่ นอกจากนี้ผลการวิจัยจากข้อมูลการสัมภาษณ์ผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายสะท้อน 3 ประเด็นสำคัญ คือ การบูรณาการเชิงนโยบายที่สอดคล้องทั้งในระดับจังหวัดและพื้นที่ท้องถิ่น การยกระดับเป็นแหล่งเรียนรู้หรือแหล่งท่องเที่ยวคุณภาพที่ยั่งยืน และข้อเสนอแนะจากผู้มีส่วนร่วมในการบริหารจัดการควรพิจารณาด้านนโยบาย การบริหารจัดการ และการพัฒนาและส่งเสริมอย่างยั่งยืนร่วมด้วย โดยแนวคิดการสร้างแหล่งเรียนรู้เชิงคุณค่าที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้และมีอัตลักษณ์ท้องถิ่นที่ชัดเจน
ข้อเสนอแนะแนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ จังหวัดศรีสะเกษ ประกอบด้วย ข้อเสนอแนะแนวทางการบริหารจัดการ และนโยบายด้านการพัฒนา คือ (1) การสร้างแผนงานและงบประมาณในการบริหารจัดการ ร่วมกับแนวทางการอนุรักษ์ ส่งเสริม ฟื้นฟู (2) การสร้างกลไกและเครือข่ายการบริหารจัดการ และ (3) การส่งเสริมคุณค่าและการกำหนดมาตรการควบคุมการใช้ประโยชน์ และการกระจายรายได้สู่ท้องถิ่น
ข้อเสนอแนะแนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกทางการท่องเที่ยว คือ (1) การกำหนดแนวคิดสำคัญของท้องถิ่นให้เกิดการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และการเชื่อมโยงคุณค่าทางประวัติศาสตร์สู่ประวัติศาสตร์ร่วมสมัย (2) การพัฒนาสภาพแวดล้อมและภูมิทัศน์ต้องให้ความสำคัญกับผลกระทบทางด้านมุมมองที่มีต่อแหล่งประวัติศาสตร์และศิลปกรรม (3) ควรส่งเสริมให้มีการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม โดยกำหนดวิธีการจัดการอย่างถูกต้องเหมาะสม(4) การจัดการความปลอดภัยทั้งด้านสวัสดิภาพและทรัพย์สิน และความปลอดภัยจากอุบัติเหตุและสุขอนามัย และ (5) พัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวกในแหล่งท่องเที่ยวโดยให้ความสำคัญกับการใช้งานของคนทุกคน (Universal Design) และการท่องเที่ยวสำหรับทุกคน (Tourism for All)
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright Transfer Statement
The copyright of this article is transferred to Journal of The Faculty of Architecture King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang with effect if and when the article is accepted for publication. The copyright transfer covers the exclusive right to reproduce and distribute the article, including reprints, translations, photographic reproductions, electronic form (offline, online) or any other reproductions of similar nature.
The author warrants that this contribution is original and that he/she has full power to make this grant. The author signs for and accepts responsibility for releasing this material on behalf of any and all co-authors.
เอกสารอ้างอิง
Amloy, A. (2025). The analysis of the role of cultural landscape elements supporting cultural tourism in the Yom River Basin, Ban Tuek Subdistrict, Si Satchanalai District, Sukhothai Province. Parichart Journal, 38(1), 125–142. https://doi.org/10.55164/pactj.v38i1.275530 (in Thai)
Anambutr, R., & Sukolratanametee, S. (2017). Guideline for the management of cultural environment to mitigate visual impacts. NAJUA: Architecture, Design and Built Environment, 30, D–37. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/NAJUA-Arch/article/view/71006 (in Thai)
Annamalah, S. (2023). The role of open innovation and a normalizing mechanism of social capital in the tourism industry. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 9(2), 100056. https://doi.org/10.1016/j.joitmc.2023.100056
Baloglu, S., & McCleary, K. W. (1999). A model of destination image formation. Annals of Tourism Research, 26(4), 868–897. https://doi.org/10.1016/S0160-7383(99)00030-4
Birer, E., & Adem, P. Ç. (2022). Role of public space design on the perception of historical environment: A pilot study in Amasya. Frontiers of Architectural Research, 11(1), 13–30. https://doi.org/10.1016/j.foar.2021.09.003
Pratum, B., Onchan, P., Damrongwatana, C., & Kaenamkaew, D. (2018). A studying readiness tourism by the community of facility management at Phipun District, Nakhon Si Thammarat Province. Journal of MCU Nakhondhat, 5(1), 70–78. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/JMND/article/view/153398 (in Thai)
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of education (pp. 241–258). Greenwood Press.
Çakmak, E., Lie, R., & McCabe, S. (2018). Reframing informal tourism entrepreneurial practices: Capital and field relations structuring the informal tourism economy of Chiang Mai. Annals of Tourism Research, 72, 37–47. https://doi.org/10.1016/J.ANNALS.2018.06.003
Department of Tourism. (2013). Tourism site quality standard criteria manual (historical and cultural attraction). Ministry of Tourism and Sports. (in Thai)
Department of Tourism. (2014). Tourism destination management guideline. Ministry of Tourism and Sports. (in Thai)
Di Giovine, M. A. (2008). The heritage-scape: UNESCO, world heritage, and tourism. Lexington Books.
Du Cros, H., & McKercher, B. (2020). Cultural tourism (3rd ed.). Routledge.
Higham, C. (2014). Early Mainland Southeast Asia. River Books.
Jarutach, T. (2015). Universal design guide book. Thepphen Vanit Printing Press (in Thai)
Jarutach, T. (2018). Universal design: Design for all. Chulalongkorn University Press. (in Thai)
McKercher, B., & Du Cros, H. (2002). Cultural tourism: The partnership between tourism and cultural heritage management. Routledge Press.
Ministry of Natural Resources and Environment. (2020). Cultural heritage sites and preservation in Northeast Thailand. Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning. (in Thai)
Nakkhieo, W., Inpata, B., Wannathong, S., & Sararat, T. (2025). Dvaravati in Sisaket: Ancient communities and historical evidence in the Mun–Huai Thap Than river basin during the 7th–11th centuries CE. Thammasat Journal of Liberal Arts, 25(1), 256–286. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/liberalarts/article/view/281946 (in Thai)
Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning. (2019). Inventory of historical and artistic sites in Thailand. ONEP. (in Thai)
Janmouen, P., Mekhawan, C., Phimchai, M., Chanthepa, A., Tosing, N., Kumphan, T., Saman, N., Mulkakul, C., Noppolkrang, C., Siriwetchaphan, A., Boonsong, K., Phanchan, D., Phongkhla, P., Khongkhao, P., Kamnuan, S., & Thammaniyom, A. (2019). Logistics system for tourism connectivity along the Thai-Lao Mekong River: A case study of the Mukdahan-Savann-Seno and Nakhon Phanom-Tha Khaek special economic zones: Final report. Office of the Science, Research and Innovation Promotion Commission. (in Thai)
Sararat, T. (2021). Historical of Sisaket. In A. Cherdchu (Ed.), Sisaket: Sisaketkarnpim. (in Thai)
O’Reilly, D., & Scott, R. (2015). Moated sites of the Iron Age in the Mun River Valley, Thailand: New discoveries using Google Earth. Archaeological Research in Asia, 34(3), 9-18. https://doi.org/10.1016/j.ara.2015.06.001
Smalley, W. A. (1988). Linguistic diversity and national unity: Language ecology in Thailand. University of Chicago Press.
Srithong, T., Tongtip, T., Sutthajitto, P. C., Sermsupt, P., Wongpakdee, C., & Phrakhrusumethchandhasiri. (2020). Religious and cultural tourism in the Lower Northeast region of Thailand: History routes and network strengthening in ASEAN community. Pañña Panithan Journal, 5(2), 56–68. (in Thai)
UNESCO. (2016). Culture: Urban future—Global report on culture for sustainable urban development. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis (2nd ed.). Harper and Row.
Yimsrual, S. (2018). Tourism facilities and landscape design guideline for natural hot spring tourist attraction. Journal of Environmental Design, 5(2), 101–129. https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jed/article/view/203345 (in Thai)
