บทบาทกรุงเทพมหานครในการบริหารจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อย: กรณีศึกษาจากมหานครต่างประเทศและข้อเสนอเชิงกลไกพหุภาคี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อยในกรุงเทพมหานครเป็นประเด็นเชิงโครงสร้างที่สะท้อนถึงความเหลื่อมล้ำทางสังคมและคุณภาพชีวิตของประชาชนในเขตเมือง แม้กรุงเทพมหานครจะมีหน่วยงานเฉพาะด้าน เช่น สำนักงานพัฒนาที่อยู่อาศัย แต่ในทางปฏิบัติยังประสบข้อจำกัดเชิงสถาบัน งบประมาณ และบุคลากร ทำให้ไม่สามารถทำหน้าที่ได้เต็มศักยภาพ การศึกษานี้จึงมุ่งวิเคราะห์บทบาทและโครงสร้างการจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อยของกรุงเทพมหานคร เปรียบเทียบกับกรณีศึกษามหานครนิวยอร์ก และเสนอแนวทางยกระดับบทบาทของกรุงเทพมหานครในฐานะกลไกกลางเชิงระบบ นอกจากนี้ การวิจัยยังได้ทบทวนบทบาทเชิงสถาบันของหน่วยงานไทยที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ การเคหะแห่งชาติ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน และภาคเอกชน เพื่อสะท้อนจุดแข็ง ข้อจำกัด และความสัมพันธ์กับกรุงเทพมหานครในฐานะผู้มีบทบาทหลักด้านการจัดการที่อยู่อาศัยในเขตเมือง โดยมีวัตถุประสงค์ของการวิจัย ได้แก่ (1) เพื่อศึกษาบทบาทและข้อจำกัดของกรุงเทพมหานครในการจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อย (2) เพื่อเปรียบเทียบรูปแบบการบริหารจัดการที่อยู่อาศัยจากกรณีมหานครนิวยอร์ก (3) เพื่อวิเคราะห์จุดแข็งและข้อจำกัดของหน่วยงานไทยที่เกี่ยวข้อง และ (4) เพื่อเสนอแนวทางการยกระดับบทบาทของกรุงเทพมหานครในฐานะ “ผู้ประสานกลไกพหุภาคี” (multi-actor coordinator)
การวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีแบบผสมผสาน (mixed methods research) โดยเก็บข้อมูลเชิงปริมาณจากแบบสอบถามกลุ่มตัวอย่างผู้อยู่อาศัย 416 ครัวเรือน ใน 4 ประเภทโครงการ ได้แก่ โครงการกรุงเทพมหานคร โครงการบ้านมั่นคง โครงการการเคหะแห่งชาติ และโครงการภาคเอกชน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนาและการทดสอบ ANOVA เพื่อตรวจสอบความแตกต่างของคุณภาพชีวิตและปัญหาที่อยู่อาศัย ขณะเดียวกัน ดำเนินการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลหลัก 6 รายจากหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน วิเคราะห์ด้วยการ coding และ thematic analysis รวมถึงการศึกษาเอกสารและกรณีมหานครนิวยอร์ก (HPD, HDC, NYCHA, MIH/PACT) เพื่อสังเคราะห์เป็นบทเรียนเชิงเปรียบเทียบ
ผลการวิจัยเชิงปริมาณพบว่า โครงการกรุงเทพมหานครได้รับการประเมินว่ามีปัญหาสูงสุดในทุกมิติ ขณะที่โครงการภาคเอกชนมีคะแนนปัญหาต่ำที่สุด แสดงถึงประสิทธิภาพการบริหารจัดการสูง ส่วนบ้านมั่นคงมีจุดแข็งด้านการมีส่วนร่วมแต่ติดข้อจำกัดด้านกฎหมายและสิทธิที่ดิน ขณะที่การเคหะฯ แม้จะรองรับครัวเรือนได้มาก แต่ยังขาดความยืดหยุ่นเชิงพื้นที่และพึ่งพิงงบประมาณจากรัฐกลาง ข้อค้นพบเหล่านี้สอดคล้องกับผลการสัมภาษณ์เชิงคุณภาพที่สะท้อนถึง “ช่องว่างเชิงระบบ (systemic gaps)” ใน 4 มิติ ได้แก่ ทุน โครงการ กลุ่มเป้าหมาย และหน่วยงาน นอกจากนี้ กรณีมหานครนิวยอร์กแสดงให้เห็นว่า ความสำเร็จในการจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อยขึ้นอยู่กับการมีหน่วยงานกลางที่ชัดเจน (HPD) กลไกทางการเงินถาวร (HDC) การบริหารโครงการระยะยาว (NYCHA) และเครื่องมือผังเมืองเชิงบังคับ (MIH/PACT)
ข้อสรุปหลักของงานวิจัยคือ กรุงเทพมหานครควรปรับบทบาทจาก “ผู้ดำเนินโครงการ” ไปสู่การเป็น “กลไกกลางเชิงระบบ” โดยจัดตั้ง Strategic Housing Agency ในระดับเมือง พร้อมพัฒนา Matching Platform ที่เชื่อมโยงฐานข้อมูลประชากร โครงการ และมาตรการสนับสนุน ทั้งจากภาครัฐและเอกชน เพื่อบูรณาการจุดแข็งของแต่ละภาคส่วนและลดข้อจำกัดเชิงสถาบัน อันจะนำไปสู่ระบบการจัดการที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อยที่มีประสิทธิภาพ โปร่งใส และยั่งยืนมากยิ่งขึ้น
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright Transfer Statement
The copyright of this article is transferred to Journal of The Faculty of Architecture King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang with effect if and when the article is accepted for publication. The copyright transfer covers the exclusive right to reproduce and distribute the article, including reprints, translations, photographic reproductions, electronic form (offline, online) or any other reproductions of similar nature.
The author warrants that this contribution is original and that he/she has full power to make this grant. The author signs for and accepts responsibility for releasing this material on behalf of any and all co-authors.
เอกสารอ้างอิง
Ansell, C., & Gash, A. (2008). Collaborative governance in theory and practice. Journal of Public Administration Research and Theory, 18(4), 543–571. https://doi.org/10.1093/jopart/mum032
Bloom, N. D., & Lasner, M. G. (2019). Affordable housing in New York: The people, places, and policies that transformed a city. Princeton University Press. https://assets.press.princeton.edu/chapters/i10548.pdf
Boonyabancha, S. (2005). Baan Mankong: Going to scale with “slum” and squatter upgrading in Thailand. Environment and Urbanization, 17(1), 21–46. https://www.iied.org/sites/default/files/pdfs/migrate/G00492.pdf
Gawer, A. (2014). Bridging differing perspectives on technological platforms: Toward an integrative framework. Research Policy, 43(7), 1239–1249. https://doi.org/10.1016/j.respol.2014.03.006
Healey, P. (1997). Collaborative planning: Shaping places in fragmented societies. UBC Press.
United States Department of Housing and Urban Development (HUD). (2021). Housing Choice Voucher Program Guidebook. U.S. Department of Housing and Urban Development. https://www.hud.gov/program_offices/public_indian_housing/programs/hcv
Innes, J. E., & Booher, D. E. (2010). Planning with complexity: An introduction to collaborative rationality for public policy. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203864302
Katz, A. (2022). Affordable housing production in the metropolis: Potential options and implications of successors to New York City’s 421-a tax exemption [Master’s thesis, Massachusetts Institute of Technology]. MIT Center for Real Estate. https://dspace.mit.edu/handle/1721.1/147266
Kenney, M., & Zysman, J. (2016). The rise of the platform economy. Issues in Science and Technology, 32(3), 61–69. https://issues.org/the-rise-of-the-platform-economy/
King Prajadhipok’s Institute. (2020). Report on monitoring and evaluation of local decentralization. King Prajadhipok’s Institute. (in Thai)
Ministry of Social Development and Human Security. (2016). 20-Year Housing Development Master Plan (2017–2036). Ministry of Social Development and Human Security. (in Thai)
NYC Department of City Planning (DCP). (2016). Mandatory Inclusionary Housing: Promoting economically diverse neighborhoods. City of New York. https://www.nyc.gov/assets/planning/downloads/pdf/our-work/plans/citywide/mandatory-inclusionary-housing/mih_report.pdf
NYC Department of Housing Preservation and Development (HPD). (2023). Housing New York: A five-borough, ten-year plan. City of New York. https://www.nyc.gov/assets/hpd/downloads/pdfs/about/housing-new-york.pdf
New York City Housing Authority (NYCHA) (2022). NYCHA 2022 fact sheet. New York City Housing Authority. https://www.nyc.gov/assets/nycha/downloads/pdf/NYCHA_Fact_Sheet.pdf
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2017). The governance of land use in OECD countries: Policy analysis and recommendations. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264268609-en
Schuetz, J., Meltzer, R., & Been, V. (2018). Silver bullet or Trojan horse? The effects of inclusionary zoning on local housing markets in the United States. Urban Studies, 48(2), 297–329. https://doi.org/10.1177/0042098009360683
UN-Habitat. (2020). World cities report 2020: The value of sustainable urbanization. United Nations Human Settlements Programme. https://unhabitat.org/sites/default/files/2020/10/wcr_2020_report.pdf
Usavagovitwong, N., & Posriprasert, P. (2006). Urban poor housing development on Bangkok’s waterfront: Securing tenure, supporting community processes. Environment and Urbanization, 18(2), 523–536. https://doi.org/10.1177/0956247806069629
World Bank. (2018). Housing sector assessment for Thailand. World Bank Group. https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/
Yap, K. S., & De Wandeler, K. (2010). Self-help housing in Bangkok. Habitat International, 34(3), 329–336. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2009.11.006
