บทวิจารณ์หนังสือ หนี้สินเกษตรกรไทย

บทคัดย่อ

หนังสือ “หนี้สินเกษตรกรไทย” จากงานวิจัย เรื่องหนี้สินภาคครัวเรือนของเกษตรกรในชนบทไทย มุ่ง เนน้การศกึษาวเิคราะหถ์งึปญัหาหนสี้นิของเกษตรกรและ สมาชิกในครัวเรือนในภาคชนบทไทย โดยมีวัตถุประสงค ์ คอื การสำรวจสภาพการณท์วั่ไปเกยี่วกบัปจัจยัสว่นบคุคล ปัจจัยทางสังคม ปัจจัยทางเศรษฐกิจ และปัจจัยทางการ เมอืงของเกษตรกร และศกึษาเปรยีบเทยีบวา่ปจัจยัเหลา่น ี้ แตกต่างกันอย่างไรระหว่างเกษตรกรผู้เข้าร่วมและไม่เข้า ร่วมโครงการแก้ไขปัญหาหนี้สินภาคประชาชน รวมทั้ง พยายามหาความสมัพนัธร์ะหวา่งกลมุ่ตวัแปรอสิระ ทมี่ผีล ต่อตัวแปรตาม 4 ตัวแปร ได้แก ่หนี้สินของเกษตรกร ความสามารถในการชำระหนี้ของเกษตรกร การชำระหนี้ จริงของเกษตรกร และการเข้าร่วมโครงการแก้ไขปัญหา หนี้สินภาคประชาชนของเกษตรกร พร้อมทั้งนำเสนอ นโยบายที่เหมาะสมต่อการแก้ปัญหาหนี้สินครัวเรือน เกษตรกรอยา่งยงั่ยนื ประชากรที่ใช้ในการศึกษาคือเกษตรกรลูกค้า ธ.ก.ส. ผู้เข้าร่วมและไม่ได้เข้าร่วมโครงการแก้ไขปัญหา หนี้สินภาคประชาชนตามนโยบายของรัฐบาล โดยใช้วิธี วิจัยเชิงสำรวจซึ่งใช้แบบสอบถามเป็นเครื่องมือในการ รวบรวมข้อมูลจากเกษตรกรตัวอย่าง และมีการทำ Focus Group โดยแบ่งพื้นที่เป้าหมายของการวิจัยออก เป็น 9 อนุภูมิภาคทั่วประเทศ แล้วทำการคัดเลือก จังหวัดตัวแทน ได้แก่ จังหวัดเชียงราย เพชรบูรณ์ ขอนแก่น นครราชสีมา ลพบุรี สระแก้ว สุพรรณบุรี ชุมพร และนครศรีธรรมราช หลังจากนั้นจึงนำมา คัดเลือกอำเภอตัวอย่าง จังหวัดละ 2 อำเภอ รวม 18 อำเภอ สำหรับกลุ่มตัวอย่างในการศึกษานี้มีจำนวน
2,410 ราย ผลการวิเคราะห์สถานภาพทั่วไปของเกษตรกร กลุ่มตัวอย่าง ทำให้เห็นภาพพื้นฐานของเกษตรกรไทยที่ ชัดเจนมาก กล่าวคือ พบว่าเกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเพศ ชาย มีอายุเฉลี่ย 51 ปี จบการศึกษาระดับประถมศึกษา ตอนปลาย มีจำนวนสมาชิกในครัวเรือน 4 คน (สมาชิก วัยแรงงาน 3 คน สมาชิกวัยพึ่งพิง 1 คน) ชั้นลูกค้า ธ.ก. ส. อยู่ในชั้นดีมาก มีที่ดินการเกษตรเฉลี่ยประมาณ 20 ไร่ ส่วนใหญ่ปลูกพืชเชิงเดี่ยว อาศัยน้ำฝนตามธรรมชาติ มูลค่าทรัพย์สินรวมของครัวเรือนเฉลี่ย 938,195 บาท โดย 2 ใน 3 ของทรัพย์สินอยู่ในรูปที่ดินการเกษตร มีเงิน ออมเฉลี่ย 14,432 บาท มีหนี้สินเฉลี่ย 167,597 บาท มีรายได้การเกษตรเฉลี่ย 140,076 บาท รายได้นอก การเกษตรเฉลี่ย 60,288 บาท ค่าใช้จ่ายการเกษตร เฉลี่ย 75,043 บาท และค่าใช้จ่ายนอกการเกษตรเฉลี่ย 121,030 บาท โครงการของรัฐที่เกษตรกรเข้าร่วมมากที่สุด ได้แก ่โครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า รองลงมา ไดแ้ก ่โครงการกองทนุหมบู่า้นและโครงการบญัชคีรวัเรอืน โครงการที่เกษตรกรเห็นว่าเป็นประโยชน์ มากที่สุด ได้แก่ โครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า โครงการพักชำระหนี้ และโครงการกองทุนหมู่บ้าน ส่วนโครงการพิเศษที่เห็นว่าเป็นประโยชน์น้อยที่สุด ได้แก่ โครงการส่งเสริมการเลี้ยงโคเนื้อล้านครอบครัว (SPV) และโครงการแปลงสินทรัพย์เป็นทุน เป็นต้น