ปัญหาการสื่อสารเพื่อสร้างการรับรู้ให้แก่ประชาชนในกระบวนการยุติธรรม จากกรณีศึกษาร่างพระราชบัญญัติยกเลิกพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ. ๒๕๓๔

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ผลการวิจัยระบุว่า หน่วยงานที่ทำหน้าที่ในการส่งสารก่อนออกกฎหมาย ได้แก่ สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร กระทรวงยุติธรรม สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีและสื่อสารมวลชน ไม่มีความเชี่ยวชาญในด้านการประชาสัมพันธ์และสื่อสารกับประชาชน ทำให้ไม่ตอบสนองต่อกลุ่มเป้าหมายได้อย่างครบถ้วน และส่งผลต่อความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างภาครัฐและประชาชน กรณีศึกษาร่างพระราชบัญญัติยกเลิกพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ. ๒๕๓๔ มีกลุ่มเป้าหมายหลายกลุ่ม ได้แก่ ประชาชนทั่วไป ผู้ที่เคยถูกดำเนินคดีในคดีเช็ค เจ้าหน้าที่บังคับใช้กฎหมาย นักกฎหมาย สื่อมวลชน องค์กรภาคประชาสังคม และภาคธุรกิจ เช่น การกำหนดบทเฉพาะกาลที่รองรับกรณีกฎหมายจากการสำรวจข้อมูลของประชาชนจำนวน ๑๐๑ คน พบว่า ร้อยละ ๕๒.๕๐ ไม่ทราบว่า ร่างพระราชบัญญัติยกเลิกพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ. ๒๕๓๔ มีการยกเลิกกฎหมายอาญา และอยู่ในขั้นตอนไหนกระทรวงยุติธรรมรับผิดชอบเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ การปรับปรุง แก้ไข ยกเลิกกฎหมายร้อยละ ๒๓.๘๐ และประชาชนไม่แน่ใจว่าหน่วยงานใดในกระทรวงยุติธรรมรับผิดชอบเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ การประชาสัมพันธ์การเผยแพร่ยังการสื่อสารในกระบวนการยุติธรรมยังไม่สามารถเข้าถึงได้ แนวทางแก้ไขโดยใช้”นวัตกรรมการแก้ไขปัญหา” ควรมีการเพิ่มพันธกิจ(Mission) ให้กับฝ่ายที่รับผิดชอบการประชาสัมพันธ์และสื่อสารที่ต้องมีความรู้ความสามารถทางด้าน Digital Marketing มาใช้ในการวัดผล คณะผู้วิจัยจึงขอเสนอ

นวัตกรรมในการแก้ไขปัญหาคณะผู้วิจัยนำเสนอ 1) นวัตกรรมเชิงกระบวนการ โดยต้องมีหน่วยงานที่รับผิดชอบในการประชาสัมพันธ์และสื่อสาร ทั้งก่อนและหลังออกกฎหมาย ในรูปแบบที่ผู้รับสารสามารถเข้าใจได้ไปยังผู้รับสารในทุกช่องทาง เช่น สื่ออิเล็กทรอนิกส์ โซเชียลมีเดีย ต้องมีการสร้างและส่งเสริมบุคลากรภาครัฐที่ทำหน้าที่สื่อสารข้อมูลให้มีทักษะการสื่อสารที่ดี เช่น ความรู้ทางด้าน Digital Marketing สามารถสื่อสารได้ชัดเจน กระชับ และเข้าใจง่าย ทั้งการสื่อสารด้วยวาจาและการเขียน สามารถรับฟังความคิดเห็นได้ด้วย และตีความผลการวิเคราะห์เพื่อสื่อสารข้อมูลที่ถูกต้องและมีประโยชน์ต่อประชาชน สามารถจัดการและสื่อสารในสถานการณ์วิกฤตได้อย่างมีประสิทธิภาพเพื่อให้ประชาชนได้รับข้อมูลที่ถูกต้องและทันเวลา  2) นวัตกรรมเชิงเทคโนโลยี เนื่องจากในขณะทำการศึกษาพบว่าข้อมูลที่มีการประชาสัมพันธ์ของกระทรวงยุติธรรมค้นพบได้ยากจะต้องมีช่องทางในการประชาสัมพันธ์และสื่อสารก่อนออกกฎหมาย โดยสร้างแอปพลิเคชั่นสำหรับการถามตอบกฎหมายออนไลน์เพื่อช่วยให้ประชาชนทั่วไปที่อาจได้รับผลกระทบสามารถปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญ ด้านกฎหมายได้ผ่านวิดีโอคอลหรือแชทแบบเรียลไทม์  สร้างแพลตฟอร์มที่สามารถสื่อสารกับประชาชน ผ่านระบบออนไลน์ การใช้ AI, Chat GPT และ Machine Learning  ในการวิเคราะห์ข้อมูลทางกฎหมาย หรือการให้คำแนะนำด้านกฎหมายเบื้องต้น การใช้ E-discovery ช่วยในการค้นหาและวิเคราะห์ข้อมูลที่จำเป็นจากฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ รวมทั้งให้มีการใช้ Chatbots ในการตอบคำถามเบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมายที่ต้องการอย่างรวดเร็ว หรือขอความร่วมมือไปยังเครือข่ายโทรศัพท์มือถือทุกข่ายที่มีมากกว่า 85 ล้านเลขหมายให้มีการแจ้งเตือนทุกครั้ง ซึ่งแนวทางการเผยแพร่กฎหมายเพื่อสร้างการรับรู้ให้แก่ประชาชน และหน่วยงานภาครัฐ ของสำนักงานกิจการยุติธรรมในส่วนการประเมินผลมีการกำหนดกรอบระยะเวลา และขาดตัวชี้วัด ควรมีการกำหนดเกณฑ์ในการชี้วัดเพื่อให้การเผยแพร่นั้นมีประสิทธิภาพมากขึ้น