Notes on an Early History of Ethnography in Siam

Authors

  • พัฒนา กิติอาษา Faculty of Arts and Social Sciences, National University of Singapore

Keywords:

ethnography, history of anthropology, Siam, Thailand

Abstract

Defining anthropology as a specific form of ethnographic gaze as well as a field-based writing genre, I argue that Thai anthropology or anthropology as practiced in Thailand has not come to existence with the implementation of Thailand-Cornell Project in 1947 and the subsequent formal institutionalization of the discipline in the universities. In this article, I draw my discussion on origins and agency of the history of Thai anthropology from Prof. Anan Ganjanapan’s conceptual thought pertinent to “khon mong khon”, literally, an act of how a person placing some reflexive gazes over other people. I re-locate and re-situate the history of Thai anthropology from the widely-recognized post Second World War period to earlier historical moments between mid19th and mid20th centuries. I argue in this article that the embryonic stage of Thai ethnography is rooted in the indigenous ethnographic works commissioned by kings and later the governments. Early ethnographic writings in Siam must take into account of travelogues and other field or life experience-based writings by aristocrats, bureaucrats, Buddhist monks, and self-trained, indigenous ethnographers. The practice of ethnographic writing in Siam before the arrival of university-based modern anthropology was deeply informed by the traditional Siamese aristocratic and Buddhist modes of knowledge production, consumption, and circulation. It is further suggested that early forms of Siamese/Thai ethnographies were usually employed by Siamese rulers and elite as tools of self-fashioning, self-narrating and self-understanding in service of nation building and modernization projects.

References

กฏหมายตราสามดวง. 2506. พระนคร: คุรุสภา.

จิตร ภูมิศักดิ์. 2526. สังคมไทยลุ่มแม่นำ้าเจ้าพระยาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์ไม้งาม.

จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. 2509. พระราชพิธีสิบสองเดือน. พระนคร: สำนักพิมพ์ผ่านฟ้าพิทยา.

ฉลาดชาย รมิตานนท์และไชยันต์ รัชชกูล. 2541. “Ethnography: บทเสวนาว่าด้วยการศึกษา/การเขียนถึงเรื่องราวคนอื่น”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):57-74.

ชยันต์ วรรธนะภูติ. 2529. “แนวการศึกษาและความเป็นจริงในสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา
เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์

แก้วเทพ, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม,จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 115-164.

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2548. จากสยามเป็นไทย: นามนั้นสำาคัญไฉน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2524. เรื่องของสองนคร. กรุงเทพมหานคร: เจ้าพระยา.

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และกัณฐิกา ศรีอุดม. 2547. “คำนำเสนอ: โลกของพระเจ้ากรุงสยามกับการวิเทโศบายไทย”. ใน พระเจ้ากรุงสยามกับเซอร์จอห์น เบาว์ริ่ง. ชาญวิทย์ เกษตรศิริและกัณฐิกา ศรีอุดม, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย,หน้า (13)-(66).

ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. 2546. การเมืองสองฝั่งโขง. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ก. เทศาภิบาล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2468].

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ข. ตำนานพระพุทธเจดีย์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2469].

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ค. นิทานโบราณคดี.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ดอกหญ้า [พิมพ์ครั้งแรก 2487].

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ง. พระราชพงศาวดาร รัชกาลที่ 5. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2504].

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ก. ความทรงจำ. พระนคร:แพร่พิทยา.

ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ข. “เรื่องสนทนากับผู้ร้ายปล้น”. ใน เรื่องก่อนประวัติศาสตร์และประชุมพระนิพนธ์เบ็ดเตล็ด. พระนคร: สำนักพิมพ์บรรณาคาร.

ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2550. เชื้อโรค ร่างกาย และรัฐเวชกรรม: ประวัติศาสตร์การแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทย. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2546. “ชาติพันธุ์วรรณาในจารึกวัดพระเชตุพนฯ: บูรพาคดีศึกษา การเขียนตะวันตก และศิวิไลเซตแลแอนไล้ตแรตนาแฉน (Civilized and Enlightened Nation)”. ใน คนแปลกหน้านานาชาติของกรุงสยาม. สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 67-167.

ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2541. “การทำตะวันตกให้เป็นตะวันออกของสยาม (Orientalizing theOccidental of Siam): การตอบโต้รับมือกับวาทกรรมความเป็นอื่นของมิชชันนารีตะวันตกโดยปัญญาชนสยามในช่วงต้นศตวรรษที่ 19”. รัฐศาสตร์สาร (มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). 20, 3:253-313.

ทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี, เจ้าพระยา (ขำ บุนนาค). 2514. หนังสือแสดงกิจจานุกิจ.กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าของคุรุสภา (พิมพ์ครั้งแรก 2410).

แถมสุข นุ่นนนท์, ยงยุทธ ชูแว่น, ฉลอง สุนทรวาณิชย์, วินัย พงศ์ศรีเพียร, ชาคริต ชุ่มวัฒนะและสุจิตรา วุฒิเสถียร. สถานภาพงานวิจัยสาขาประวัติศาสตร์ในประเทศไทยระหว่างพ.ศ. 2503-2535. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2543. ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ก. ปากไก่และใบเรือ: ว่าด้วยการศึกษาประวัติศาสตร์-วรรณกรรมต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: แพรวสำนักพิมพ์.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ข. “200 ปีของการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยและทางข้างหน้า”. ใน กรุงแตก, พระเจ้าตากฯ และประวัติศาสตร์ไทย ว่าด้วยประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์นิพนธ์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 1-41.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2523. ประวัติศาสตร์รัตโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. เอกสารวิชาการหมายเลข 14. สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ประชากิจกรจักร์, พระยา (แช่ม บุนนาค). 2507. พงศาวดารโยนก. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์คลังวิทยา. (พิมพ์ครั้งแรกในหนังสือวชิรญาณ พ.ศ. 2441-2442)

ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2538. “จารีตและวรรณศิลป์ในงานชาติพันธุ์วรรณา”. จุลสารไทยคดีศึกษา. 8, 2(ตุลาคม):16-25.

ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2543. “มาลินอฟสกี้กับตัวตนของนักมานุษยวิทยา”.สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 12, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):121-144.พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหมอบรัดเล. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์โฆษิต,2549. [พิมพ์ครั้งแรก 2407].

พัฒนา กิติอาษา. 2546ก. วิจัยอีสาน. นครราชสีมา ห้องไทยศึกษานิทัศน์ สาขาวิชาศึกษาทั่วไป สำนักวิชาเทคโนโลยีสังคม, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี.

พัฒนา กิติอาษา. 2546ข. ท้องถิ่นนิยม. เชียงใหม่: กองทุนอินทร์สมเพื่อการวิจัยทางมานุษยวิทยา.

ยุกติ มุกดาวิจิตร. 2548. อ่าน ‘วัฒนธรรมชุมชน’: วาทศิลป์และการเมืองของชาติพันธุ์นิพนธ์แนววัฒนธรรมชุมชน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน.

เรโนลด์ส, เคร็ก เจ. 2522. ประวัติศาสตร์สังคมคืออะไร. เอกสารวิชาการ หมายเลข 8.กรุงเทพมหานคร: สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

วสันต์ ปัญญาแก้ว. 2541. “Ethnography: ว่าด้วยภาพบางส่วนของแนวโน้มการศึกษาทางชาติพันธุ์วรรณนาปลายศตวรรษที่ 20”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11,1(กรกฎาคม-ธันวาคม):76-90.

วิจิตรมาตรา, ขุน (สง่า กาญจนาคพันธ์). 2519. หลักไทย. พิมพ์ครั้งที่ 8. พระนคร: รวมสาส์น(พิมพ์ครั้งแรก 2471).

วิจิตรวาทการ, หลวง. 2549. งานค้นคว้าเรื่องชนชาติไทย. กรุงเทพมหานคร: สร้างสรรค์บุ๊คส์ (พิมพ์ครั้งแรก 2499).

ศรีศักร วัลลิโภดม. 2533. แอ่งอารยธรรมอีสาน. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.

ส. ศิวรักษ์ (นามแฝงของสุลักษณ์ ศิวรักษ์). 2532. ร้อยปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป.

ส. ศิวรักษ์. 2529. การสร้างสรรค์สติปัญญาอย่างไทย. กรุงเทพมหานคร: ปาจารยสาร โครงการหนังสือพุทธศาสนาสำาหรับคนหนุ่มสาว และคณะกรรมการศาสนาเพื่อการพัฒนา.

สคูปิน, เรมอนด์. 2548. “พัฒนาการของมานุษยวิทยาในประเทศไทย”. ใน ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์. สุเทพ สุนทรเภสัช, แปล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, หน้า 251-272.

สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ก. พุทธศาสนากับแนวคิดทางการเมืองในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พ.ศ. 2325-2352). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.

สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ข. สมเด็จฯ กรมพระยาดำารงราชานุภาพ: การสร้างอัตลักษณ์“เมืองไทย” และ “ชั้น” ของชาวสยาม. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.

สายชล สัตยานุรักษ์. 2544. “การสร้างอัตลักษณ์ไทยโดยหลวงวิจิตรวาทการ”. ใน ลืมโคตรเหง้าก็เผาแผ่นดิน. กาญจนี ละอองศรีและธเนศ อาภรณ์สุวรรณ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน, หน้า 265-311.

สุเทพ สุนทรเภสัช. 2540. มานุษยวิทยากับประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.

สุเทพ สุนทรเภสัช. 2548. ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.

สิทธิ ศรีสยาม (นามแฝงของจิตร ภูมิศักดิ์). 2518. นิราศหนองคาย วรรณกรรมที่ถูกสั่งเผา.กรุงเทพมหานคร: พี่น้องแสงธรรม.

เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2513. “เรื่องบัญญัติศัพท์ (เขียนแบบปากกาพาไป)”. ใน ชุมนุมนิพนธ์เพื่อถวายพระเกียรติแด่พลตรีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าคุรุสภา.

เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2511. ฟื้นความหลัง. 2 เล่ม.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์ศึกษิตสยาม.

เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2508. ประเพณีเบ็ดเตล็ด. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.

เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2505. การศึกษาเรื่องประเพณีไทย.กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน.

อนุมานราชธน, พระยา. 2531ก. “เมื่อข้าพเจ้าเฝ้าสมเด็จ”. ใน 100 ปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ,หน้า 113-152.

อนุมานราชธน, พระยา. 2531ข. งานนิพนธ์ชุดสมบูรณ์ของศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธนหมวดวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร, กระทรวงศึกษาธิการ.

อนุมานราชธน, พระยา. 2531ค. ชีวิตชาวไทยสมัยก่อน. กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน(พิมพ์ครั้งแรก 2510).

อนุมานราชธน, พระยา. 2531ง. 100 ปีพระยาอนุมานราชธน. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ.

อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. 2538. การเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของชนชั้นผู้นำไทยตั้งแต่รัชกาลที่ 4 – พ.ศ.2475. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2541. “สถานภาพและทิศทางของมานุษยวิทยาในสังคมไทย”.สังคมศาสตร์ วารสารวิชาการ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 11, 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม):26-52.

อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2543. “แนวความคิดและทิศทางในการศึกษาประวัติศาสตร์และสังคมไทย”. ใน ความคิดทางประวัติศาสตร์และศาสตร์ของวิธีคิด: รวมบทความทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์.ข้ามพรมแดนความรู้แห่งสังคมศาสตร์ไทย: 60 ปี อานันท์ กาญจนพันธุ์ 205

อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2529. “ประวัติศาสตร์กับมานุษยวิทยา: เอกภาพของการศึกษาความเคลื่อนไหวของสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธุ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์ แก้วเทพ,บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 91-112.

Anderson, Benedict. 1991. Imagined Communities: Reflections on the Spread of Nationalism. London: Verso.

Anderson, Benedict. 1978. “Studies of Thai State: The State of Thai Studies.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 193-247.

Atkinson, Paul. 1990. The Ethnographic Imagination: Textual Constructions of Reality. London: Routledge.

Ayal, Elizer B. 1978. “Introduction”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp.
vii-xi.

Bayly, Susan. 2000. “French Anthropology and the Durkheimians in Colonial Indochina”. Modern Asian Studies. 34, 3:581-622.

Clifford, James. 1986. “Introduction”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 1-26.

Keyes, Charles F. 2003. “Vietnamese and Thai Literature as Indigenous Ethnography”. In Southeast Asian Studies: Pacific Perspectives. Anthony Reid, ed. Tempe, Arizona: Program for Southeast Asian Studies Monograph Series, Arizona State University, pp. 193-232.

Keyes, Charles F. 1978. “Ethnography and Anthropological Interpretation in the Study of Thailand”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed.
Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 1-60.

Keyes, Charles F. 1967. Isan: Regionalism in Northeast Thailand. Ithaca, NY:Cornell University Southeast Asia Program (Data Paper No. 65).

Marcus, George E. 1986. “Contemporary Problems of Ethnography in the Modern World System”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 165-193.

Reynolds, Craig J. “Thai Manual Knowledge: Theory and Practice”. In Seditious Histories: Contesting Thai and Southeast Asian Pasts. Seattle: University of Washington Press, pp. 214-242.

Scupin, Raymond. 1997. “The Emergence of Anthropology in Thailand: The Role of Suthep Soonthornpasuch”. Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. 10 (1):113-128.
Sharp, Lauriston and Lucien M. Hanks. 1978. Bang Chan: Social History of a Rural Community in Thailand. Ithaca: Cornell University Press.

Skinner, G. William, and A. Thomas Kirsch, eds. 1975. Change and Persistence in Thai Society. Ithaca: Cornell University Press.

Stocking, George, Jr. 1987. Victorian Anthropology. New York: The Free Press.

Thongchai Winichakul. 1994. Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation. Honolulu: University of Hawaii Press.

Thongchai Winichakul. 2000a. “The Others Within: Travel and Ethno-Spatial Differentiation of Siamese Subjects 1885-1910”. In Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Andrew Turton, ed. London: Curzon, pp. 38-62.

Thongchai Winichakul. 2000b. “The Quest for ‘Siwilai’: A Geographical Discourse of Civilizational Thinking in the Late Nineteenth and Early TwentiethCentury Siam”. Journal of Asian Studies. 59, 3(August 2000):528-549.

Wilson, Constance. 1978. “Thai and Western Approaches to the Study of Thai History: Integration and Growth.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54.
Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 159-192.

Downloads

Published

2019-02-21

How to Cite

กิติอาษา พัฒนา. 2019. “Notes on an Early History of Ethnography in Siam”. Social Sciences Academic Journal, Faculty of Social Sciences, Chiang Mai University 20 (2):159-206. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/jss/article/view/173587.