มานุษยวิทยาแบบคนมองคน”: ข้อสังเกตเบื้องต้นว่าด้วยกำเนิดและพัฒนาการของงานชาติพันธุ์นิพนธ์ในสยาม
Article Sidebar
เผยแพร่แล้ว:
ก.พ. 21, 2019
คำสำคัญ:
ชาติพันธุ์นิพนธ์ ประวัติศาสตร์มานุษยวิทยา สยาม ประเทศไทย
Main Article Content
บทคัดย่อ
กำเนิดและพัฒนาการของวิชามานุษยวิทยาในสยามประเทศไม่ได้เริ่มต้นเพราะโครงการวิจัยไทยแลนด์-คอร์แนลในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง เนื้อหาหลักของบทความนี้ต้องการจะขยายเพดานประวัติศาสตร์ของวิชามานุษยวิทยาออกไปอย่างน้อยก็ในช่วงที่ชนชั้นนำสยามสร้างชาติและเปิดประตูสู่ความทันสมัยตามแบบตะวันตกในรัชสมัยของรัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา ผู้เขียนนำเสนอว่าวิชามานุษยวิทยาแบบ “คนมองคน” นั้นมีรากฐานอยู่ที่จารีตงานชาติพันธุ์นิพนธ์ โดยเฉพาะจารีตงานที่ชนชั้นสูงข้าราชการ และปัญญาชนสยามเป็นผู้สร้างขึ้น จารีตงานชาติพันธุ์นิพนธ์ของสยามมีพัฒนาการอย่างแนบแน่นอยู่กับระบบวัฒนธรรมการผลิตบริโภคและส่งผ่านองค์ความรู้แบบดั้งเดิมของไทย โดยเฉพาะวัฒนธรรมราชการแบบเจ้าขุนมูลนาย (วัง) และวัฒนธรรมพุทธศาสนา (วัด) ด้วยจารีตงานชาติพันธุ์นิพนธ์เหล่านี้ วิชามานุษยวิทยาจึงมีรากเหง้าและตำแหน่งแห่งที่ในสังคมไทยมานานก่อนการมาเยือนของการเรียนการสอนและการวิจัยทางมานุษยวิทยาตามแนวตะวันตกในสถาบันการศึกษาอย่างเป็นทางการ
Article Details
รูปแบบการอ้างอิง
กิติอาษา พ. (2019). มานุษยวิทยาแบบคนมองคน”: ข้อสังเกตเบื้องต้นว่าด้วยกำเนิดและพัฒนาการของงานชาติพันธุ์นิพนธ์ในสยาม. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 20(2), 159–206. สืบค้น จาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/jss/article/view/173587
ประเภทบทความ
บทความวิชาการ
ข้อเขียนทั้งหมดทีปรากฏในวารสารสังคมศาสตร์ เป็นความคิดเห็นของผู้เขียนโดยเฉพาะ มิใช่ทัศนคติของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หรือกองบรรณาธิการวารสารสังคมศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
กฏหมายตราสามดวง. 2506. พระนคร: คุรุสภา.
จิตร ภูมิศักดิ์. 2526. สังคมไทยลุ่มแม่นำ้าเจ้าพระยาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์ไม้งาม.
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. 2509. พระราชพิธีสิบสองเดือน. พระนคร: สำนักพิมพ์ผ่านฟ้าพิทยา.
ฉลาดชาย รมิตานนท์และไชยันต์ รัชชกูล. 2541. “Ethnography: บทเสวนาว่าด้วยการศึกษา/การเขียนถึงเรื่องราวคนอื่น”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):57-74.
ชยันต์ วรรธนะภูติ. 2529. “แนวการศึกษาและความเป็นจริงในสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา
เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์
แก้วเทพ, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม,จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 115-164.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2548. จากสยามเป็นไทย: นามนั้นสำาคัญไฉน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2524. เรื่องของสองนคร. กรุงเทพมหานคร: เจ้าพระยา.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และกัณฐิกา ศรีอุดม. 2547. “คำนำเสนอ: โลกของพระเจ้ากรุงสยามกับการวิเทโศบายไทย”. ใน พระเจ้ากรุงสยามกับเซอร์จอห์น เบาว์ริ่ง. ชาญวิทย์ เกษตรศิริและกัณฐิกา ศรีอุดม, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย,หน้า (13)-(66).
ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. 2546. การเมืองสองฝั่งโขง. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ก. เทศาภิบาล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2468].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ข. ตำนานพระพุทธเจดีย์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2469].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ค. นิทานโบราณคดี.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ดอกหญ้า [พิมพ์ครั้งแรก 2487].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ง. พระราชพงศาวดาร รัชกาลที่ 5. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2504].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ก. ความทรงจำ. พระนคร:แพร่พิทยา.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ข. “เรื่องสนทนากับผู้ร้ายปล้น”. ใน เรื่องก่อนประวัติศาสตร์และประชุมพระนิพนธ์เบ็ดเตล็ด. พระนคร: สำนักพิมพ์บรรณาคาร.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2550. เชื้อโรค ร่างกาย และรัฐเวชกรรม: ประวัติศาสตร์การแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทย. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2546. “ชาติพันธุ์วรรณาในจารึกวัดพระเชตุพนฯ: บูรพาคดีศึกษา การเขียนตะวันตก และศิวิไลเซตแลแอนไล้ตแรตนาแฉน (Civilized and Enlightened Nation)”. ใน คนแปลกหน้านานาชาติของกรุงสยาม. สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 67-167.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2541. “การทำตะวันตกให้เป็นตะวันออกของสยาม (Orientalizing theOccidental of Siam): การตอบโต้รับมือกับวาทกรรมความเป็นอื่นของมิชชันนารีตะวันตกโดยปัญญาชนสยามในช่วงต้นศตวรรษที่ 19”. รัฐศาสตร์สาร (มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). 20, 3:253-313.
ทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี, เจ้าพระยา (ขำ บุนนาค). 2514. หนังสือแสดงกิจจานุกิจ.กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าของคุรุสภา (พิมพ์ครั้งแรก 2410).
แถมสุข นุ่นนนท์, ยงยุทธ ชูแว่น, ฉลอง สุนทรวาณิชย์, วินัย พงศ์ศรีเพียร, ชาคริต ชุ่มวัฒนะและสุจิตรา วุฒิเสถียร. สถานภาพงานวิจัยสาขาประวัติศาสตร์ในประเทศไทยระหว่างพ.ศ. 2503-2535. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2543. ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ก. ปากไก่และใบเรือ: ว่าด้วยการศึกษาประวัติศาสตร์-วรรณกรรมต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: แพรวสำนักพิมพ์.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ข. “200 ปีของการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยและทางข้างหน้า”. ใน กรุงแตก, พระเจ้าตากฯ และประวัติศาสตร์ไทย ว่าด้วยประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์นิพนธ์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 1-41.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2523. ประวัติศาสตร์รัตโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. เอกสารวิชาการหมายเลข 14. สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ประชากิจกรจักร์, พระยา (แช่ม บุนนาค). 2507. พงศาวดารโยนก. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์คลังวิทยา. (พิมพ์ครั้งแรกในหนังสือวชิรญาณ พ.ศ. 2441-2442)
ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2538. “จารีตและวรรณศิลป์ในงานชาติพันธุ์วรรณา”. จุลสารไทยคดีศึกษา. 8, 2(ตุลาคม):16-25.
ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2543. “มาลินอฟสกี้กับตัวตนของนักมานุษยวิทยา”.สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 12, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):121-144.พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหมอบรัดเล. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์โฆษิต,2549. [พิมพ์ครั้งแรก 2407].
พัฒนา กิติอาษา. 2546ก. วิจัยอีสาน. นครราชสีมา ห้องไทยศึกษานิทัศน์ สาขาวิชาศึกษาทั่วไป สำนักวิชาเทคโนโลยีสังคม, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี.
พัฒนา กิติอาษา. 2546ข. ท้องถิ่นนิยม. เชียงใหม่: กองทุนอินทร์สมเพื่อการวิจัยทางมานุษยวิทยา.
ยุกติ มุกดาวิจิตร. 2548. อ่าน ‘วัฒนธรรมชุมชน’: วาทศิลป์และการเมืองของชาติพันธุ์นิพนธ์แนววัฒนธรรมชุมชน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน.
เรโนลด์ส, เคร็ก เจ. 2522. ประวัติศาสตร์สังคมคืออะไร. เอกสารวิชาการ หมายเลข 8.กรุงเทพมหานคร: สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วสันต์ ปัญญาแก้ว. 2541. “Ethnography: ว่าด้วยภาพบางส่วนของแนวโน้มการศึกษาทางชาติพันธุ์วรรณนาปลายศตวรรษที่ 20”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11,1(กรกฎาคม-ธันวาคม):76-90.
วิจิตรมาตรา, ขุน (สง่า กาญจนาคพันธ์). 2519. หลักไทย. พิมพ์ครั้งที่ 8. พระนคร: รวมสาส์น(พิมพ์ครั้งแรก 2471).
วิจิตรวาทการ, หลวง. 2549. งานค้นคว้าเรื่องชนชาติไทย. กรุงเทพมหานคร: สร้างสรรค์บุ๊คส์ (พิมพ์ครั้งแรก 2499).
ศรีศักร วัลลิโภดม. 2533. แอ่งอารยธรรมอีสาน. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.
ส. ศิวรักษ์ (นามแฝงของสุลักษณ์ ศิวรักษ์). 2532. ร้อยปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป.
ส. ศิวรักษ์. 2529. การสร้างสรรค์สติปัญญาอย่างไทย. กรุงเทพมหานคร: ปาจารยสาร โครงการหนังสือพุทธศาสนาสำาหรับคนหนุ่มสาว และคณะกรรมการศาสนาเพื่อการพัฒนา.
สคูปิน, เรมอนด์. 2548. “พัฒนาการของมานุษยวิทยาในประเทศไทย”. ใน ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์. สุเทพ สุนทรเภสัช, แปล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, หน้า 251-272.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ก. พุทธศาสนากับแนวคิดทางการเมืองในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พ.ศ. 2325-2352). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ข. สมเด็จฯ กรมพระยาดำารงราชานุภาพ: การสร้างอัตลักษณ์“เมืองไทย” และ “ชั้น” ของชาวสยาม. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2544. “การสร้างอัตลักษณ์ไทยโดยหลวงวิจิตรวาทการ”. ใน ลืมโคตรเหง้าก็เผาแผ่นดิน. กาญจนี ละอองศรีและธเนศ อาภรณ์สุวรรณ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน, หน้า 265-311.
สุเทพ สุนทรเภสัช. 2540. มานุษยวิทยากับประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
สุเทพ สุนทรเภสัช. 2548. ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
สิทธิ ศรีสยาม (นามแฝงของจิตร ภูมิศักดิ์). 2518. นิราศหนองคาย วรรณกรรมที่ถูกสั่งเผา.กรุงเทพมหานคร: พี่น้องแสงธรรม.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2513. “เรื่องบัญญัติศัพท์ (เขียนแบบปากกาพาไป)”. ใน ชุมนุมนิพนธ์เพื่อถวายพระเกียรติแด่พลตรีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าคุรุสภา.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2511. ฟื้นความหลัง. 2 เล่ม.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์ศึกษิตสยาม.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2508. ประเพณีเบ็ดเตล็ด. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2505. การศึกษาเรื่องประเพณีไทย.กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ก. “เมื่อข้าพเจ้าเฝ้าสมเด็จ”. ใน 100 ปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ,หน้า 113-152.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ข. งานนิพนธ์ชุดสมบูรณ์ของศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธนหมวดวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร, กระทรวงศึกษาธิการ.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ค. ชีวิตชาวไทยสมัยก่อน. กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน(พิมพ์ครั้งแรก 2510).
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ง. 100 ปีพระยาอนุมานราชธน. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ.
อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. 2538. การเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของชนชั้นผู้นำไทยตั้งแต่รัชกาลที่ 4 – พ.ศ.2475. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2541. “สถานภาพและทิศทางของมานุษยวิทยาในสังคมไทย”.สังคมศาสตร์ วารสารวิชาการ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 11, 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม):26-52.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2543. “แนวความคิดและทิศทางในการศึกษาประวัติศาสตร์และสังคมไทย”. ใน ความคิดทางประวัติศาสตร์และศาสตร์ของวิธีคิด: รวมบทความทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์.ข้ามพรมแดนความรู้แห่งสังคมศาสตร์ไทย: 60 ปี อานันท์ กาญจนพันธุ์ 205
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2529. “ประวัติศาสตร์กับมานุษยวิทยา: เอกภาพของการศึกษาความเคลื่อนไหวของสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธุ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์ แก้วเทพ,บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 91-112.
Anderson, Benedict. 1991. Imagined Communities: Reflections on the Spread of Nationalism. London: Verso.
Anderson, Benedict. 1978. “Studies of Thai State: The State of Thai Studies.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 193-247.
Atkinson, Paul. 1990. The Ethnographic Imagination: Textual Constructions of Reality. London: Routledge.
Ayal, Elizer B. 1978. “Introduction”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp.
vii-xi.
Bayly, Susan. 2000. “French Anthropology and the Durkheimians in Colonial Indochina”. Modern Asian Studies. 34, 3:581-622.
Clifford, James. 1986. “Introduction”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 1-26.
Keyes, Charles F. 2003. “Vietnamese and Thai Literature as Indigenous Ethnography”. In Southeast Asian Studies: Pacific Perspectives. Anthony Reid, ed. Tempe, Arizona: Program for Southeast Asian Studies Monograph Series, Arizona State University, pp. 193-232.
Keyes, Charles F. 1978. “Ethnography and Anthropological Interpretation in the Study of Thailand”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed.
Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 1-60.
Keyes, Charles F. 1967. Isan: Regionalism in Northeast Thailand. Ithaca, NY:Cornell University Southeast Asia Program (Data Paper No. 65).
Marcus, George E. 1986. “Contemporary Problems of Ethnography in the Modern World System”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 165-193.
Reynolds, Craig J. “Thai Manual Knowledge: Theory and Practice”. In Seditious Histories: Contesting Thai and Southeast Asian Pasts. Seattle: University of Washington Press, pp. 214-242.
Scupin, Raymond. 1997. “The Emergence of Anthropology in Thailand: The Role of Suthep Soonthornpasuch”. Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. 10 (1):113-128.
Sharp, Lauriston and Lucien M. Hanks. 1978. Bang Chan: Social History of a Rural Community in Thailand. Ithaca: Cornell University Press.
Skinner, G. William, and A. Thomas Kirsch, eds. 1975. Change and Persistence in Thai Society. Ithaca: Cornell University Press.
Stocking, George, Jr. 1987. Victorian Anthropology. New York: The Free Press.
Thongchai Winichakul. 1994. Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation. Honolulu: University of Hawaii Press.
Thongchai Winichakul. 2000a. “The Others Within: Travel and Ethno-Spatial Differentiation of Siamese Subjects 1885-1910”. In Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Andrew Turton, ed. London: Curzon, pp. 38-62.
Thongchai Winichakul. 2000b. “The Quest for ‘Siwilai’: A Geographical Discourse of Civilizational Thinking in the Late Nineteenth and Early TwentiethCentury Siam”. Journal of Asian Studies. 59, 3(August 2000):528-549.
Wilson, Constance. 1978. “Thai and Western Approaches to the Study of Thai History: Integration and Growth.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54.
Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 159-192.
จิตร ภูมิศักดิ์. 2526. สังคมไทยลุ่มแม่นำ้าเจ้าพระยาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์ไม้งาม.
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. 2509. พระราชพิธีสิบสองเดือน. พระนคร: สำนักพิมพ์ผ่านฟ้าพิทยา.
ฉลาดชาย รมิตานนท์และไชยันต์ รัชชกูล. 2541. “Ethnography: บทเสวนาว่าด้วยการศึกษา/การเขียนถึงเรื่องราวคนอื่น”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):57-74.
ชยันต์ วรรธนะภูติ. 2529. “แนวการศึกษาและความเป็นจริงในสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา
เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์
แก้วเทพ, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม,จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 115-164.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2548. จากสยามเป็นไทย: นามนั้นสำาคัญไฉน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. 2524. เรื่องของสองนคร. กรุงเทพมหานคร: เจ้าพระยา.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และกัณฐิกา ศรีอุดม. 2547. “คำนำเสนอ: โลกของพระเจ้ากรุงสยามกับการวิเทโศบายไทย”. ใน พระเจ้ากรุงสยามกับเซอร์จอห์น เบาว์ริ่ง. ชาญวิทย์ เกษตรศิริและกัณฐิกา ศรีอุดม, บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย,หน้า (13)-(66).
ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. 2546. การเมืองสองฝั่งโขง. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ก. เทศาภิบาล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2468].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ข. ตำนานพระพุทธเจดีย์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2469].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ค. นิทานโบราณคดี.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ดอกหญ้า [พิมพ์ครั้งแรก 2487].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2545ง. พระราชพงศาวดาร รัชกาลที่ 5. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน [พิมพ์ครั้งแรก 2504].
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ก. ความทรงจำ. พระนคร:แพร่พิทยา.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. 2514ข. “เรื่องสนทนากับผู้ร้ายปล้น”. ใน เรื่องก่อนประวัติศาสตร์และประชุมพระนิพนธ์เบ็ดเตล็ด. พระนคร: สำนักพิมพ์บรรณาคาร.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2550. เชื้อโรค ร่างกาย และรัฐเวชกรรม: ประวัติศาสตร์การแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทย. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2546. “ชาติพันธุ์วรรณาในจารึกวัดพระเชตุพนฯ: บูรพาคดีศึกษา การเขียนตะวันตก และศิวิไลเซตแลแอนไล้ตแรตนาแฉน (Civilized and Enlightened Nation)”. ใน คนแปลกหน้านานาชาติของกรุงสยาม. สุจิตต์ วงษ์เทศ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 67-167.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. 2541. “การทำตะวันตกให้เป็นตะวันออกของสยาม (Orientalizing theOccidental of Siam): การตอบโต้รับมือกับวาทกรรมความเป็นอื่นของมิชชันนารีตะวันตกโดยปัญญาชนสยามในช่วงต้นศตวรรษที่ 19”. รัฐศาสตร์สาร (มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). 20, 3:253-313.
ทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี, เจ้าพระยา (ขำ บุนนาค). 2514. หนังสือแสดงกิจจานุกิจ.กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าของคุรุสภา (พิมพ์ครั้งแรก 2410).
แถมสุข นุ่นนนท์, ยงยุทธ ชูแว่น, ฉลอง สุนทรวาณิชย์, วินัย พงศ์ศรีเพียร, ชาคริต ชุ่มวัฒนะและสุจิตรา วุฒิเสถียร. สถานภาพงานวิจัยสาขาประวัติศาสตร์ในประเทศไทยระหว่างพ.ศ. 2503-2535. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2543. ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ก. ปากไก่และใบเรือ: ว่าด้วยการศึกษาประวัติศาสตร์-วรรณกรรมต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: แพรวสำนักพิมพ์.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2538ข. “200 ปีของการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยและทางข้างหน้า”. ใน กรุงแตก, พระเจ้าตากฯ และประวัติศาสตร์ไทย ว่าด้วยประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์นิพนธ์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 1-41.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2523. ประวัติศาสตร์รัตโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา. เอกสารวิชาการหมายเลข 14. สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ประชากิจกรจักร์, พระยา (แช่ม บุนนาค). 2507. พงศาวดารโยนก. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์คลังวิทยา. (พิมพ์ครั้งแรกในหนังสือวชิรญาณ พ.ศ. 2441-2442)
ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2538. “จารีตและวรรณศิลป์ในงานชาติพันธุ์วรรณา”. จุลสารไทยคดีศึกษา. 8, 2(ตุลาคม):16-25.
ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. 2543. “มาลินอฟสกี้กับตัวตนของนักมานุษยวิทยา”.สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 12, 1(กรกฎาคม-ธันวาคม):121-144.พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหมอบรัดเล. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์โฆษิต,2549. [พิมพ์ครั้งแรก 2407].
พัฒนา กิติอาษา. 2546ก. วิจัยอีสาน. นครราชสีมา ห้องไทยศึกษานิทัศน์ สาขาวิชาศึกษาทั่วไป สำนักวิชาเทคโนโลยีสังคม, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี.
พัฒนา กิติอาษา. 2546ข. ท้องถิ่นนิยม. เชียงใหม่: กองทุนอินทร์สมเพื่อการวิจัยทางมานุษยวิทยา.
ยุกติ มุกดาวิจิตร. 2548. อ่าน ‘วัฒนธรรมชุมชน’: วาทศิลป์และการเมืองของชาติพันธุ์นิพนธ์แนววัฒนธรรมชุมชน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน.
เรโนลด์ส, เคร็ก เจ. 2522. ประวัติศาสตร์สังคมคืออะไร. เอกสารวิชาการ หมายเลข 8.กรุงเทพมหานคร: สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วสันต์ ปัญญาแก้ว. 2541. “Ethnography: ว่าด้วยภาพบางส่วนของแนวโน้มการศึกษาทางชาติพันธุ์วรรณนาปลายศตวรรษที่ 20”. สังคมศาสตร์ (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). 11,1(กรกฎาคม-ธันวาคม):76-90.
วิจิตรมาตรา, ขุน (สง่า กาญจนาคพันธ์). 2519. หลักไทย. พิมพ์ครั้งที่ 8. พระนคร: รวมสาส์น(พิมพ์ครั้งแรก 2471).
วิจิตรวาทการ, หลวง. 2549. งานค้นคว้าเรื่องชนชาติไทย. กรุงเทพมหานคร: สร้างสรรค์บุ๊คส์ (พิมพ์ครั้งแรก 2499).
ศรีศักร วัลลิโภดม. 2533. แอ่งอารยธรรมอีสาน. กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน.
ส. ศิวรักษ์ (นามแฝงของสุลักษณ์ ศิวรักษ์). 2532. ร้อยปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป.
ส. ศิวรักษ์. 2529. การสร้างสรรค์สติปัญญาอย่างไทย. กรุงเทพมหานคร: ปาจารยสาร โครงการหนังสือพุทธศาสนาสำาหรับคนหนุ่มสาว และคณะกรรมการศาสนาเพื่อการพัฒนา.
สคูปิน, เรมอนด์. 2548. “พัฒนาการของมานุษยวิทยาในประเทศไทย”. ใน ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์. สุเทพ สุนทรเภสัช, แปล.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, หน้า 251-272.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ก. พุทธศาสนากับแนวคิดทางการเมืองในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พ.ศ. 2325-2352). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2546ข. สมเด็จฯ กรมพระยาดำารงราชานุภาพ: การสร้างอัตลักษณ์“เมืองไทย” และ “ชั้น” ของชาวสยาม. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มติชน.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2544. “การสร้างอัตลักษณ์ไทยโดยหลวงวิจิตรวาทการ”. ใน ลืมโคตรเหง้าก็เผาแผ่นดิน. กาญจนี ละอองศรีและธเนศ อาภรณ์สุวรรณ, บรรณาธิการ.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์มติชน, หน้า 265-311.
สุเทพ สุนทรเภสัช. 2540. มานุษยวิทยากับประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
สุเทพ สุนทรเภสัช. 2548. ชาติพันธุ์สัมพันธ์: แนวคิดพื้นฐานทางมานุษยวิทยาในการศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มชาติพันธุ์ ประชาชาติ และการจัดองค์กรความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์.กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.
สิทธิ ศรีสยาม (นามแฝงของจิตร ภูมิศักดิ์). 2518. นิราศหนองคาย วรรณกรรมที่ถูกสั่งเผา.กรุงเทพมหานคร: พี่น้องแสงธรรม.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2513. “เรื่องบัญญัติศัพท์ (เขียนแบบปากกาพาไป)”. ใน ชุมนุมนิพนธ์เพื่อถวายพระเกียรติแด่พลตรีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร: องค์การค้าคุรุสภา.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2511. ฟื้นความหลัง. 2 เล่ม.กรุงเทพมหานคร: สำานักพิมพ์ศึกษิตสยาม.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2508. ประเพณีเบ็ดเตล็ด. กรุงเทพมหานคร:สำนักพิมพ์สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
เสฐียรโกเศศ (นามแฝงของพระยาอนุมานราชธน). 2505. การศึกษาเรื่องประเพณีไทย.กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ก. “เมื่อข้าพเจ้าเฝ้าสมเด็จ”. ใน 100 ปีพระยาอนุมานราชธน.กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ,หน้า 113-152.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ข. งานนิพนธ์ชุดสมบูรณ์ของศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธนหมวดวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร, กระทรวงศึกษาธิการ.
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ค. ชีวิตชาวไทยสมัยก่อน. กรุงเทพมหานคร: ราชบัณฑิตยสถาน(พิมพ์ครั้งแรก 2510).
อนุมานราชธน, พระยา. 2531ง. 100 ปีพระยาอนุมานราชธน. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ, กระทรวงศึกษาธิการ.
อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. 2538. การเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของชนชั้นผู้นำไทยตั้งแต่รัชกาลที่ 4 – พ.ศ.2475. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2541. “สถานภาพและทิศทางของมานุษยวิทยาในสังคมไทย”.สังคมศาสตร์ วารสารวิชาการ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 11, 1 (กรกฎาคม-ธันวาคม):26-52.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2543. “แนวความคิดและทิศทางในการศึกษาประวัติศาสตร์และสังคมไทย”. ใน ความคิดทางประวัติศาสตร์และศาสตร์ของวิธีคิด: รวมบทความทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์.ข้ามพรมแดนความรู้แห่งสังคมศาสตร์ไทย: 60 ปี อานันท์ กาญจนพันธุ์ 205
อานันท์ กาญจนพันธุ์. 2529. “ประวัติศาสตร์กับมานุษยวิทยา: เอกภาพของการศึกษาความเคลื่อนไหวของสังคม”. ใน วิธีวิทยาศึกษาสังคมไทย. ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์ ชยันต์ วรรธนะภูติ อานันท์ กาญจนพันธุ์ กาญจนา แก้วเทพ กนกศักดิ์ แก้วเทพ,บรรณาธิการ. กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม, สถาบันวิจัยสังคม, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 91-112.
Anderson, Benedict. 1991. Imagined Communities: Reflections on the Spread of Nationalism. London: Verso.
Anderson, Benedict. 1978. “Studies of Thai State: The State of Thai Studies.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 193-247.
Atkinson, Paul. 1990. The Ethnographic Imagination: Textual Constructions of Reality. London: Routledge.
Ayal, Elizer B. 1978. “Introduction”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp.
vii-xi.
Bayly, Susan. 2000. “French Anthropology and the Durkheimians in Colonial Indochina”. Modern Asian Studies. 34, 3:581-622.
Clifford, James. 1986. “Introduction”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 1-26.
Keyes, Charles F. 2003. “Vietnamese and Thai Literature as Indigenous Ethnography”. In Southeast Asian Studies: Pacific Perspectives. Anthony Reid, ed. Tempe, Arizona: Program for Southeast Asian Studies Monograph Series, Arizona State University, pp. 193-232.
Keyes, Charles F. 1978. “Ethnography and Anthropological Interpretation in the Study of Thailand”. In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54. Eliezer B. Ayal, ed.
Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 1-60.
Keyes, Charles F. 1967. Isan: Regionalism in Northeast Thailand. Ithaca, NY:Cornell University Southeast Asia Program (Data Paper No. 65).
Marcus, George E. 1986. “Contemporary Problems of Ethnography in the Modern World System”. In Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. James Clifford and George E. Marcus, eds. Berkeley: University of California Press, pp. 165-193.
Reynolds, Craig J. “Thai Manual Knowledge: Theory and Practice”. In Seditious Histories: Contesting Thai and Southeast Asian Pasts. Seattle: University of Washington Press, pp. 214-242.
Scupin, Raymond. 1997. “The Emergence of Anthropology in Thailand: The Role of Suthep Soonthornpasuch”. Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. 10 (1):113-128.
Sharp, Lauriston and Lucien M. Hanks. 1978. Bang Chan: Social History of a Rural Community in Thailand. Ithaca: Cornell University Press.
Skinner, G. William, and A. Thomas Kirsch, eds. 1975. Change and Persistence in Thai Society. Ithaca: Cornell University Press.
Stocking, George, Jr. 1987. Victorian Anthropology. New York: The Free Press.
Thongchai Winichakul. 1994. Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation. Honolulu: University of Hawaii Press.
Thongchai Winichakul. 2000a. “The Others Within: Travel and Ethno-Spatial Differentiation of Siamese Subjects 1885-1910”. In Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. Andrew Turton, ed. London: Curzon, pp. 38-62.
Thongchai Winichakul. 2000b. “The Quest for ‘Siwilai’: A Geographical Discourse of Civilizational Thinking in the Late Nineteenth and Early TwentiethCentury Siam”. Journal of Asian Studies. 59, 3(August 2000):528-549.
Wilson, Constance. 1978. “Thai and Western Approaches to the Study of Thai History: Integration and Growth.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Southeast Asia Series No, 54.
Eliezer B. Ayal, ed. Athens: Ohio University, Center for International Studies, pp. 159-192.
