สู่โลก POSTHUMAN

Abstract

โลกหลังมนุษย์ (The Posthuman World)  คือสภาวะแห่งจุดตัดของการเชื่อมประสานระหว่าง กระแสความคิดที่มุ่งวิพากษ์วิจารณ์การมองมนุษย์เชิงมนุษย์นิยมตามอุดมคติแบบเก่า และ กระแสความเคลื่อนไหวซึ่งมุ่งวิพากษ์วิจารณ์แนวคิดที่แบ่งแยกมนุษย์ออกจากสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และยกให้มนุษย์อยู่เหนือสิ่งอื่นใด วิธีคิดแบบหลังมนุษย์คือเครื่องมือที่จะสำรวจตรวจตราและนำพาเราสืบสวนตรวจสอบสรรพสิ่งต่างๆ ในสภาวการณ์ที่โลกและสิ่งมีชีวิตทั้งหลายกำลังจะสูญพันธุ์ ถูกทำลายล้างโดยการคุกคามของเทคโนโลยีก้าวหน้า สภาวะปั่นป่วนของบรรยากาศโลก ธรรมชาติผิดฤดูกาล และโรคอุบัติใหม่ จนไปถึงทุนนิยมครองโลก ซึ่งมนุษย์แทบไม่มีโอกาสใช้ชีวิตอย่างมีความสุขอีกต่อไป

โลกหลังมนุษย์คือโลกที่ มนุษย์และสิ่งที่ไม่ใช่มนุษย์ กำลังเผชิญกับชีวิต “ในระหว่าง” การปฏิวัติเทคโนโลยี และการสูญพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตหลายสปีชีส์ การผสมผสานระหว่างเทคโนโลยีก้าวหน้า ไม่ว่าจะเป็นหุ่นยนต์ ปัญญาประดิษฐ์ นาโนเทคโนโลยี ไบโอเทค และอินเตอร์เน็ตของสรรพสิ่ง ทำให้ในโลกยุคปัจจุบัน ขอบเขตของความเป็นจริงแบบดิจิทัล กายภาพ และชีววิทยานั้นไม่มีเส้นแบ่งที่ชัดเจนเสียแล้ว

โลกหลังมนุษย์จึงเป็นโลกที่กำลังปั่นป่วนจากการแทรกแซงของเทคโนโลยี และการที่ชีวิตมนุษย์กลายเป็นส่วนหนึ่งของเทคโนโลยีที่ถูกสร้างขึ้น ยุคสมัยของโลกหลังมนุษย์จึงเป็นผลรวมของการผสานกันระหว่างการเปลี่ยนผ่านอย่างรวดเร็วและความไม่เท่าเทียมที่เกิดขึ้นในระดับที่กว้างใหญ่ไพศาล ซึ่งนำไปสู่หายนะในระบบนิเวศวิทยาของโลก สังคม รวมจนไปถึงการปรับเปลี่ยนอารมณ์ความรู้สึกของมนุษย์  

แนวคิดแบบหลังมนุษย์ เสนอให้เราพยายามทำความเข้าใจเงื่อนไขต่างๆ ของสภาวะที่ขัดกันอยู่นี้ ทั้งในเชิงของปัญญาและในฐานะมนุษย์ที่มีความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ในแง่นี้จึงเป็นเรื่องใหญ่และสำคัญอย่างยิ่งในยุคสมัยของเรา ที่ศาสตร์สาขา วิชาการความรู้ ด้านสังคมศาสตร์ ควรมีทั้งจินตนาการสร้างสรรค์ วิธีคิดเชิงวิพากษ์ และการแสดงปฏิบัติการในโลกของความจริง นั่นหมายความว่า สิ่งที่นักสังคมศาสตร์ ปัญญาชนควรจะสนใจกันนั้น นอกจากจะเป็นความยั่งยืนของสังคมปัจจุบัน ยังหมายถึงอนาคตของโลกที่เรามีความหวังและอยากให้เป็น

แนวคิดเกี่ยวกับมนุษย์ ที่เคยเชื่อว่ามีความเป็นสากล คำกล่าวอ้างถึง สภาวะยกเว้นของสิ่งที่เรียกว่าความเป็นมนุษย์ที่มีเหตุผลและดำรงอยู่เหนือสิ่งมีชีวิตอื่น จึงไม่เพียงพออีกต่อไป ทว่าแนวคิดดังกล่าวถูกท้าทายกำลังกลายเป็นความคิดที่ “ตกยุค”

สังคมศาสตร์หลังมนุษย์ เสนอความคิดวิพากษ์วิจารณ์เชิงปรัชญาต่อมนุษย์นิยมที่ว่าด้วยความเป็นสากลของมนุษย์ โดยปฏิเสธการยกย่องให้มนุษย์มีวิวัฒนาการเหนือสิ่งมีชีวิตอื่น  แนวคิดหลังมนุษย์ กำลังกลายเป็นกระแสที่ได้รับความสำคัญมากขึ้น เนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงของโลกปัจจุบันที่เต็มไปด้วยปัญหาสิ่งแวดล้อม ความปั่นป่วนอันเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงในชั้นบรรยากาศโลก การสูญพันธุ์ของสิ่งมีชีวิต และการมาถึงของโรคระบาดอุบัติใหม่ ที่อาจนำไปสู่การสูญพันธ์ของมนุษย์เอง เช่น โรคโควิด 19 ที่แรกเริ่มเราแทบไม่รู้ว่าเกิดจากอะไรกันแน่ และจะรักษาชีวิตมนุษย์อย่างไร