บทบาทของหมอผีหญิงชาวเมี่ยนในสังคมอุดมการณ์ชายเป็นใหญ่

บทคัดย่อ

กลุ่มชาติพันธุ์เมี่ยนมีลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมสำคัญ 2 ประการ คือ 1) การเป็น “สังคมแห่งพิธีกรรม” การดำรงชีวิตของคนเมี่ยนในรอบปีจะสัมพันธ์กับพิธีกรรมหลายประการโดยเฉพาะพิธีกรรมเกี่ยวกับผีบรรพบุรุษ และ 2) การมีโครงสร้างสังคมแบบ “ชายเป็นใหญ่” ผู้ชายเมี่ยนมีบทบาททางเศรษฐกิจ การเมืองและสังคมวัฒนธรรมมากกว่าผู้หญิงเมี่ยน ดังกรณีตำแหน่งหมอผี (ซิบเมี้ยนเมี่ยน) ผู้นำทางพิธีกรรมที่กำหนดให้เป็นตำแหน่งของเพศชายเท่านั้น นับเป็นสิ่งสะท้อนอุดมการณ์ชายเป็นใหญ่ในสังคมแห่งพิธีกรรมของชาวเมี่ยนได้เป็นอย่างดี ดังนั้นเมื่อ “หมอผีหญิงเมี่ยน” กลุ่มแรกในประเทศไทยเกิดขึ้นจึงเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมที่ชวนตั้งคำถามว่า กระบวนการเกิดขึ้นของหมอผีหญิงเมี่ยนภายใต้สังคมชายเป็นใหญ่เกิดขึ้นและดำรงอยู่ได้อย่างไร บทความชิ้นนี้พยายามหาคำตอบดังกล่าว ผ่านเครื่องมือวิจัยเชิงชาติพันธุ์วรรณนา เพื่อศึกษากระบวนการเกิดขึ้นและการดำรงอยู่ของ “หมอผีหญิงเมี่ยน” ในพื้นที่ชุมชนเมี่ยนเก่าแก่หวัดเชียงรายและจังหวัดพะเยา และใช้มโนทัศน์ว่าด้วย “อัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์” และ “สถานภาพของผู้หญิง” เป็นเครื่องมือในการวิเคราะห์และอภิปราย