"งานศึกษาผู้อยู่ในสถานะรอง": ทบทวนประวัติศาสตร์นิพนธ์และมวลชนผู้เคลื่อนไหว

บทคัดย่อ

กลุ่มศึกษาผู้อยู่ในสถานะรอง (Subaltern Studies Collective – SSC หรือ Subaltern Studies Group – SSG) มีบทบาทโดดเด่นขึ้นมาในทศวรรษ 1980 ในฐานะของการศึกษาประวัติศาสตร์สังคมการเมืองภายใต้การปกครองอาณานิคมโดยเฉพาะในบริบทของอินเดียช่วงที่อังกฤษครอบงำ แต่ในขณะเดียวกันก็ตั้งคำถามต่อขบวนการชาตินิยมและระบอบของชาติต่างๆ ในเอเชียใต้ที่เกิดขึ้นภายหลังการปกครองอาณานิคมอย่างเป็นทางการสิ้นสุดไปแล้วด้วยเช่นกัน การวิพากษ์แบบ SSC นั้น ทั้งตั้งคำถามต่อเจ้าจักรวรรดินิยมและไม่เชื่อใจ “ผู้ปลดปล่อย” หรือนักชาตินิยมทั้งหลายพอๆ กัน เนื่องจากทั้งคู่เป็นชนชั้นนำไม่ต่างกัน สิ่งที่ถูกขจัดออกไปจากประวัติศาสตร์นิพนธ์ชนชั้นนำนิยมเช่นนี้ก็คือการเมืองของมวลชนซึ่งต้องได้รับการรื้อฟื้นและจุติกำเนิดขึ้นมาใหม่ อันเป็นจิตวิญญาณตั้งต้นของ Subaltern Studies ความโดดเด่นของกลุ่มศึกษาฯ โดยเฉพาะวิธีวิทยาและการรื้อประวัติศาสตร์ใหม่ผ่านมุมมองของผู้คนสถานะรองเช่นนี้ทำให้อิทธิพลในวงวิชาการของกลุ่มแพร่กระจายไปไกลมากกว่าจะถูกจำกัดด้วยพื้นที่เชิงภูมิศาสตร์และประสบการณ์เฉพาะของเอเชียใต้ และกระตุ้นให้เกิดการศึกษาในลักษณะเดียวกันในที่อื่นๆ ทั่วโลก บทความนี้จะกล่าวถึง 4 ประเด็นหลักด้วยกัน ได้แก่ (1) ว่าด้วยมโนทัศน์ “the subaltern” และคำแปลในภาษาไทย (2) จุดเน้นหลักของกลุ่มศึกษาฯ (3) ตัวอย่างงานศึกษาแบบ Subaltern Studies และ (4) ข้อวิพากษ์ต่องานของกลุ่มศึกษาฯ