ว่าด้วยมโนทัศน์ “การปฏิบัติ” และปฏิบัติการของนักมานุษยวิทยา

บทคัดย่อ

นับจากช่วงปลายปี 2511 ข้าพเจ้ามาเยือนและอาศัยอยู่ในภาคเหนือของประเทศไทยราวๆ 2 ปี ในช่วงเวลาดังกล่าวข้าพเจ้ายังไม่ได้รู้จักหรือติดต่อกับนักวิชาการในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ยกเว้นการได้พบกับผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. สุเทพ สุนทรเภสัช ในช่วงสั้นๆ ก่อนหน้านั้นข้าพเจ้าพบกับอาจารย์พัทยา สายหู ซึ่งเป็นผู้ให้คำปรึกษา (เกี่ยวกับการทำวิจัยในภาคเหนือของไทย) ทว่าต่อมาใน ปี 2519 เมื่อข้าพเจ้ากลับมาทำงานวิจัยในภาคเหนืออีกครั้งหนึ่ง สถานการณ์แตกต่างออกไปอย่างสิ้นเชิง มาคราวนี้ เชียงใหม่กลับคึกคักมีชีวิตชีวา ข้าพเจ้าพบกับบรรดานักวิชาการทั้งนักมานุษยวิทยาและนักประวัติศาสตร์ และหนึ่งในนั้นที่โดดเด่นยิ่งคืออานันท์ กาญจนพันธุ์ ตลอดเวลาที่ผ่านมาในฐานะปัญญาชน อานันท์ ได้เข้าร่วมเคลื่อนไหวในเวทีวิชาการทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับชาติ ระดับภูมิภาค และระดับนานาชาติ นักวิชาการหลายท่านได้เขียนทบทวนและชี้ชวนให้ขบคิดเกี่ยวกับผลงานการศึกษาอันทรงคุณค่าของท่านไปมากแล้วในบทความนี้ข้าพเจ้าจึงจะไม่กล่าวถึงอานันท์ กาญจนพันธุ์ โดยตรง ทว่าจะลองเสนอบางแง่มุมเพิ่มเติมต่อการทำความเข้าใจชีวิตปัญญาชนของอานันท์ ผ่านชุดของคำจำนวนหนึ่ง คือ มานุษยวิทยา ปัญญาชน ปฏิบัติการ และแนวคิดซึ่งถือเป็นสาระสำคัญของบทความนี้ นั่นคือ “การปฏิบัติ”