ตัวตนของคนมอญ: ปฏิบัติการทางสังคมเพื่อนิยามตัวตนของชาวมอญใน จังหวัดลำพูนและเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอปรากฏการณ์ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์มอญ ในประเด็นปฏิบัติการทางสังคมของมอญที่หลากหลายเพื่อการนิยามตัวตนคนมอญ ผ่านการแสดงออกทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์มอญหมู่บ้านหนองดู่ หมู่บ้านบ่อคาว อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน และหมู่บ้านต้นตัน หมู่บ้านหนองครอบ อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

จากการศึกษาพบว่า กลุ่มชาติพันธุ์มอญนิยามตัวตนผ่านชุดความทรงจำเรื่องเล่าว่าด้วยการตั้งถิ่นฐาน       ที่เชื่อมโยงกับพระนางจามเทวี เศรษฐีอินตาที่เชื่อมโยงความเป็นท้องถิ่นเพื่อเทียบเคียงกับประวัติศาสตร์การก่อตั้งเมืองลำพูน หรือแม้กระทั่งเรื่องเล่าที่เชื่อมโยงตนเองกับรัฐมอญที่อยู่ในประเทศพม่า นอกจากการเชื่อมโยงเรื่องเล่าผ่านชุดความทรงจำเรื่องการเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน กลุ่มชาติพันธุ์มอญทั้งสี่หมู่บ้าน (บ่อคาว หนองดู่ ต้นตัน                  และหนองครอบ) ยังพยายามนำเสนอความเป็นมอญผ่านประเพณีต่างๆ เช่น ประเพณีถวายข้าวแช่ แห่หงส์และธงตะขาบ การลอยเรือสำเภา นอกจากนี้ยังพบว่าชุมชนบ้านต้นตันยังใช้ความเป็นมอญเพื่อนำเสนอตัวตนผ่านการสร้างอาชีพ ฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมโดยการทำเส้นขนมจีนเส้นสดและหมักเพื่อจำหน่าย ตลอดจนชุมชนบ้านหนองดู่ที่ทำขนมข้าวควบเพื่อสร้างความเป็นมอญผ่านขนม เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม จากการศึกษายังพบว่ากลุ่มชาติพันธุ์มอญได้ใช้เรื่องเล่า หรือชุดความทรงจำที่หลากหลายเพื่อนำเสนอความเป็นมอญที่สอดคล้องกับบริบท หรือสถานการณ์ทางสังคมที่ตนเองหรือกลุ่มต้องเผชิญหน้าที่แตกต่างหลากหลาย ทั้งนี้เพื่อเป็นการปรับความสัมพันธ์เชิงอำนาจ เพื่อให้พวกเขาสามารถดำรงรักษาตัวตนความเป็นมอญไว้ได้ นอกจากการนำเสนอตัวตนความเป็นมอญ ผ่านเรื่องเล่า พวกเขายังพยายามที่จะผลิตและรื้อฟื้นความเป็นมอญมอญผ่านการประกอบอาหารมอญในครัวเรือน การแต่งกาย การนับถือผี หรือแม้กระทั่งการผลิตซ้ำความเป็นมอญผ่านพิธีกรรมที่รับเอามาจากมอญในภาคกลาง เป็นต้น