การสร้างวัฒนธรรมใหม่และบทละครประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการ : โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกและความทรงจำชาตินิยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะนำเสนอว่า เมื่อสังคมไทยเปลี่ยนเข้าสู่สังคมสมัยใหม่นับแต่รัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกใหม่ถือกำเนิดขึ้น โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกนี้กำเนิดจากการปรากฏขึ้นของระบบทุนนิยมและการเปลี่ยนแปลงทางสังคม นั่นคืออารมณ์ความรู้สึกที่ว่า ชาติกำเนิดไม่ได้เป็นสิ่งที่วัดคุณค่าของมนุษย์ ที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลง หรือ “การปฏิวัติ” สู่โครงสร้างทางการเมืองและความสัมพันธ์ทางสังคมใหม่ ที่เป็นแบบ “ประชาธิปไตย” ซึ่งสถาปนาโดยคณะราษฎร อย่างไรก็ตามโครงสร้างของอารมณ์ความรู้สึกนี้ มิได้แข็งทื่อตายตัว แต่เปลี่ยนแปลงไปจากรุ่นชนหนึ่งสู่อีกรุ่นหนึ่ง เพราะการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่สังคมสมัยใหม่ยังคงไม่ยุติ ดังนั้น โครงสร้างทางการเมืองและความสัมพันธ์ทางสังคมจึงไม่หยุดนิ่ง อย่างไรก็ตาม อารมณ์ความรู้สึกที่ถูกสร้างขึ้นใหม่นั้น จะต้องปรากฏดำรงอยู่ควบคู่กับโครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกเก่า ในบทความนี้เป็นการศึกษาการสร้างวัฒนธรรมใหม่ ผ่าน “รัฐนิยม” และบทละครทางประวัติศาสตร์ที่แต่งขึ้นโดยหลวงวิจิตรวาทการและถูกนำไปผลิตเป็นละครเวที “รัฐนิยม” และบทละครนี้อยู่ในฐานะเป็น สิ่งประดิษฐ์ทางวัฒนธรรม หรือ ศิลปะ หรือภาพแทนที่สื่ออารมณ์ความรู้สึกแบบหนึ่งที่เป็นประสบการณ์ร่วมกันในหมู่คณะราษฎรสายทหารให้กลายเป็นสิ่งที่เข้าใจได้ร่วมกัน แล้วจึงสามารถรับรู้ในฐานะที่เป็นความจริงโดยพวกเขา โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกร่วมกันนี้ เผยแสดงออกเป็นรูปธรรมด้วยโครงสร้างทางการเมืองและการจัดระเบียบความสัมพันธ์ทางสังคมแบบทหาร อย่างไรก็ตาม โครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกแบบของคณะราษฎรสายทหารนี้ เป็นการผสมกันของโครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกของพวกเขากับโครงสร้างทางอารมณ์ความรู้สึกของข้าราชการระดับกลางและปัญญาชนชนชั้นกลางที่เป็นแบบ “ประชาธิปไตย” นั่นคือ พวกเขายังคงรักษาโครงสร้างทางการเมืองของคณะราษฎรคือการให้มีรัฐธรรมนูญ มีรัฐสภา และมีรัฐบาลที่มาจากการการเลือกของรัฐสภา แต่เสริมด้วยการมีผู้นำที่เป็นมหาบุรุษที่มีความเข้มแข็งแบบทหารและการจัดระเบียบของความสัมพันธ์ทางสังคมแบบทหารให้กับประชาชนไทย ด้วยการที่รุ่นชนใหม่ถือกำเนิดขึ้นมาตลอดระยะเวลาภายใต้ความเปลี่ยนแปลงภายในสังคมสมัยใหม่ของไทยที่ยังไม่คลี่คลายถึงจุดสูงสุด ด้วยเหตุฉะนั้น การเปลี่ยนแปลงหรือ “การปฏิวัติ” อันยาวนานยังคงดำเนินต่อไปภายในทางเดินของประวัติศาสตร์ของสังคมไทยสมัยใหม่ที่ยังไม่สมบูรณ์ พลิกกลับสลับซับซ้อน และดำเนินไปอย่างยาวนาน