กำเนิดและพัฒนาการของสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่: กลไกการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพแบบมีส่วนร่วมระดับพื้นที่

บทคัดย่อ

สมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่เริ่มต้นมีมาตั้งแต่ช่วงปี พ.ศ.2545 ก่อนการมีพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.2550 สมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่มาจากการรวมตัวกันของคนในพื้นที่เพื่อจัดกระบวนการสมัชชาเพื่อพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพแบบมีส่วนร่วม บทความชิ้นนี้ต้องศึกษาและวิเคราะห์กำเนิดและพัฒนาการของสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่ซึ่งเป็นกลไกพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพของแต่ละจังหวัด โดยมีคำถามสำคัญ คือ กระบวนการสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่มีพัฒนาการและความเป็นมาอย่างไรภายใต้การบริหารจัดการและการดำเนินการของสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) โดยใช้วิธีวิทยาการศึกษาเชิงคุณภาพผ่านการเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก การประชุมกลุ่ม และการวิจัยเอกสาร จากผลการศึกษา พบว่าสามารถจำแนกช่วงพัฒนาการของสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่ได้ออกเป็น 5 ยุคสำคัญ ได้แก่ (1) ก่อนมี พรบ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.2550 (พ.ศ.2530-2549) (2) กำเนิด พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.2550 กับการวางระบบการจัดสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่ (พ.ศ.2550-2554) (3) พัฒนาระบบสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่กับการก้าวสู่สมัชชาสุขภาพจังหวัด (พ.ศ.2555-2559) (4) บูรณาการพื้นที่ สังคม และประชารัฐ (พ.ศ.2559-2562) และ(5) สร้างสมดุลกลไกเก่า-ใหม่ ในการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพระดับพื้นที่ (พ.ศ.2563-ปัจจุบัน) โดยในแต่ละยุคสมัยนั้นมีการพัฒนาและการเปลี่ยนแปลงรูปแบบหรือกลไกของการจัดสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่ที่ไม่เหมือนกัน ซึ่งถือเป็นความพยายามในการตอบสนองต่อความเปลี่ยนแปลงของสังคมและการแสวงหารูปแบบที่ดียิ่งขึ้นให้แก่ประชาชนเพื่อพัฒนานโยบายสาธารณะระดับพื้นที่แบบมีส่วนร่วม ความเปลี่ยนแปลงนี้สะท้อนให้เห็นว่าไม่มีรูปแบบและวิธีการที่ตายตัวในการจัดสมัชชาสุขภาพเฉพาะพื้นที่