ไฮเวยาธิปไตย: อำนาจของถนนกับพลวัตการคมนาคมขนส่งของประเทศไทย

บทคัดย่อ

งานวิจัย ไฮเวยาธิปไตย: อำนาจของถนนกับพลวัตการคมนาคมขนส่งของประเทศไทย มีวัตถุประสงค์อยู่ 2 ประการ คือ ประการแรก เพื่อแสดงให้เห็นพลวัตของบทบาทของระบอบทางหลวงต่อสังคมไทยในประวัติศาสตร์ และประการที่สอง คือ เพื่อแสดงให้เห็นถึงระบอบทางหลวงส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตของผู้คนในสังคมไทย การศึกษานี้ได้พิจารณาปฏิบัติการเกี่ยวกับทางหลวงในฐานะการเมืองของพื้นที่ อิทธิพลทางหลวงแบบอเมริกันได้มีบทบาทสำคัญในยุคสงครามเย็นส่งผลให้เกิดถนนคุณภาพสูงขึ้น อันเป็นประโยชน์ต่อการส่งกำลังบำรุงทางการทหารและสอดส่องตรวจตราจากภาครัฐ บทความนี้ให้ความสำคัญกับประเด็นการเมืองของพื้นที่ของทางหลวงแผ่นดินซึ่งมีบทบาทอย่างสูงในฐานะพื้นที่การครองอำนาจนำ การศึกษานี้ใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์ ส่วนขอบเขตเวลาในการศึกษา อยู่ในช่วงทศวรรษ 2500 ถึงปี 2563 หลังจากการสิ้นสุดลงของอำนาจโดยตรงของคณะรัฐประหาร นโยบายการสร้างทางหลวงเพื่อพัฒนาประเทศได้กลายเป็นยาวิเศษที่ช่วยตอบโจทย์ทางการเมืองทั้งในด้านการยกระดับความเป็นอยู่ และการสมประโยชน์ทางการเมือง ไม่เพียงเท่านั้น ข้ออ้างในการสร้างและบำรุงทางหลวงให้ได้มาตรฐาน ยังได้สร้างความชอบธรรมของการรวมศูนย์อำนาจอยู่กับกรมทางหลวงและหน่วยงานส่วนกลาง ทั้งที่พื้นที่จำนวนมากควรจะเป็นความดูแลขององค์การปกครองส่วนท้องถิ่น ระบอบทางหลวงส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตผู้คนในสังคมไทยอย่างกว้างขวาง ตั้งแต่การนำไปสู่โอกาสของชีวิต การตั้งถิ่นฐาน การเกิดขึ้นและขยายตัวของหมู่บ้านในชนบท และถิ่นฐานในเขตตัวเมือง ด้วยเหตุนี้การสร้างทางหลวงจึงสำคัญกว่าการวางผังเมืองเสียอีก ระบอบทางหลวงจึงเป็นส่วนหนึ่งในเทพนิยายแห่งการพัฒนา ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้วคุณค่าที่ได้รับจากทางหลวงอาจไม่ได้มีประสิทธิภาพมากอย่างที่คิดก็เป็นได้เมื่อเทียบกับระบบขนส่งอื่นที่รัฐละเลยที่จะลงทุน แต่ในทางกลับกัน บนความขาดแคลนของระบบขนส่งมวลชนที่มีประสิทธิภาพได้ผลักภาระการแสวงหายานพาหนะส่วนตัวเพื่อใช้ในการเดินทางไปสู่ประชาชนแต่ละคน ทั้งยังก่อความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุได้ไม่ยาก ทราบกันดีว่าอุบัติเหตุบนท้องถนนในเมืองไทยนั้นทั้งคร่าชีวิต และความสูญเสียทางเศรษฐกิจอย่างน่าตกใจ โดยละเลยว่าหนึ่งในสาเหตุเชิงระบบของอุบัติเหตุนั้น คือ ถนนและทางหลวงนั้นเอง