ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาของจุดตั้งต้นการศึกษาการต่างประเทศไทย: ขนบแบบสมจัยกับแนวทางการศึกษาแบบประวัติศาสตร์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำแนวทางการศึกษาแบบประวัติศาสตร์ ภูมิปัญญามาพิจารณาบริบทที่เป็นจุดตั้งต้นของการศึกษาการต่างประเทศไทยที่เกิดขึ้นในมหาวิทยาลัยของไทย โดยเริ่มต้นจากจุดกำเนิดของความจำเป็นที่จะต้องมีการจัดการเรียนการสอนด้านการทูตและการต่างประเทศในระดับอุดมศึกษาของประเทศไทยภายใต้บริบทของการปฏิรูประบบราชการครั้งใหญ่ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก่อนที่จะเคลื่อนไปสู่การหยั่งรากในฐานะองค์ความรู้แขนงหนึ่งในการศึกษาการที่เป็นส่วนหนึ่งของการจัดหลักสูตรรัฐศาสตร์ในช่วงทศวรรษที่ 2490 งานวิจัยชิ้นนี้ยังเสนอว่าแนวทางการศึกษาและการจัดการเรียนการสอนการต่างประเทศของไทยในยุคแรกวางอยู่บนขนบการศึกษาที่เน้นประวัติศาสตร์หรือที่งานวิจัยชิ้นนี้เรียกว่า “ขนบแบบสมจัย” เพื่อใช้เป็นฐานในการศึกษาและสร้างชุดคำอธิบายเกี่ยวกับแบบแผนในการดำเนินการต่างประเทศซึ่งเป็นวิธีคิดที่ยังคงมีอิทธิพลอยู่จนถึงปัจจุบันแม้จะตั้งอยู่ท่ามกลางการตั้งคำถามถึงพลังของคำอธิบายแบบประวัติศาสตร์ดังกล่าว แต่แนวทางดังกล่าวกลับยังคงมีความจำเป็นอย่างน้อยในฐานะวัตถุดิบที่นักวิชาการและนักการทูตในปัจจุบันจะนำมาใช้พิจารณาเพื่อค้นหาหรือประเมินสิ่งที่เรียกว่าแบบแผนในการดำเนินนโยบายต่างประเทศไทย กล่าวอีกนัยหนึ่งประวัติศาสตร์คือสิ่งที่จะนำไปสู่ความสุขุมคัมภีรภาพทั้งในโลกของนักทฤษฎีและนักปฏิบัติในการศึกษาการต่างประเทศของไทยต่อไป