“นิยมไพรสมาคม” กับการผจญภัยในกระแสการอนุรักษ์ ในทศวรรษ 2490-2500

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการศึกษาการท่องเที่ยวท่ามกลางธรรมชาติของป่าเขาลำเนาไพร หรือที่บางคนเรียกว่า “นิยมไพร” ในช่วงทศวรรษ 2490-2500 อันเป็นช่วงที่สังคมไทยเริ่มเกิดกระแสอนุรักษ์ธรรมชาติขึ้น โดยศึกษาผ่านบทบาทของ “นิยมไพรสมาคม” ซึ่งเป็นหน่วยงานอนุรักษ์ธรรมชาติแรก ๆ ของไทย จากการศึกษาทำให้เห็นว่า วัฒนธรรมนิยมไพรในสังคมไทยเกิดขึ้นได้เนื่องจากสภาวะความเป็นสมัยใหม่ตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 24 อันนำความเปลี่ยนแปลงหลายประการมาสู่สังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นการเกิดขึ้นและขยายตัวของผู้มีทรัพยากรและเวลาว่างสำหรับการท่องเที่ยว และความคิดธรรมชาตินิยมซึ่งมองว่าธรรมชาติคือสิ่งสวยงามและทำให้สุขภาพร่างกายแข็งแรง ด้วยเหตุนี้ จึงเกิดวัฒนธรรมนิยมไพรและนักนิยมไพร ผู้นิยมการเข้าไปท่องเที่ยวในป่าและล่าสัตว์เพื่อการพักผ่อนนันทนาการ และวัฒนธรรมดังกล่าวก็เป็นที่นิยมอย่างมากในทศวรรษ 2490 ทว่า ในช่วงเวลาเดียวกันนี้ ได้เกิดกระแสความตระหนักถึงความสูญเสียทางธรรมชาติ ทำให้นักนิยมไพรอย่างนายแพทย์บุญส่ง เลขะกุล จัดตั้ง “นิยมไพรสมาคม” ขึ้น เพื่อเผยแพร่และทำกิจกรรมด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติโดยเฉพาะป่าและสัตว์ป่า ส่งผลให้วัฒนธรรมนิยมไพรมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ จากการเข้าป่าเพื่อท่องเที่ยวล่าสัตว์ มาสู่การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์มากขึ้น