ประวัติศาสตร์ของอคติกับการผลิตสร้างความรู้ในโลกตะวันตก: พระเจ้า วิทยาศาสตร์ เหตุผล การรู้คิด หลังอาณานิคม และการพ้นมนุษย์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยชิ้นนี้มุ่งศึกษาประวัติศาสตร์ของอคติกับการผลิตสร้างความรู้ในโลกตะวันตกนับตั้งแต่ยุคกลางมาจนถึงสมัยของความรู้ที่พ้นมนุษย์ ทั้งนี้ จากการศึกษาผลงานวิชาการที่ปรากฏตั้งแต่ศตวรรษที่ 15 จนถึงศตวรรษที่ 21 รวมทั้งเอกสารระหว่างประเทศในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สองซึ่งพิจารณาจากงานวิชาการที่มีความสำคัญและมีชื่อเสียงของแต่ละยุคสมัย รวมทั้งเป็นงานที่สะท้อน “อคติ” ที่เด่นชัด พบว่าอคติในความรู้แปรผันไปตามบริบทสังคมซึ่งส่งผลต่อลักษณะอันโดดเด่นของความรู้ในแต่ละยุคสมัย ทั้งยังสะท้อนการนิยามความจริงที่ว่าด้วยมนุษย์ที่เปลี่ยนไปในแต่ละช่วงเวลา ในยุคกลางอคติความเชื่อในศาสนาคริสต์วางรากฐานของการค้นพบวิทยาศาสตร์ซึ่งมีพลังต่อมาในศตวรรษที่ 15-19 ที่ความรู้ที่แท้ต้องได้จากกิจกรรมเชิงประจักษ์กับแสวงหากฎเกณฑ์ทางสังคมให้ได้อย่างกฎเกณฑ์ธรรมชาติ อคติว่ามนุษย์เป็นประธานในการอธิบายสิ่งแวดล้อมและตัดสินใจเพื่ออรรถประโยชน์สูงสุดเสมอถูกยึดถือตลอดมา กระทั่งในศตวรรษที่ 20 เมื่อมนุษย์เผชิญหน้ากับภาวะสงคราม ความไม่มั่นคงและความล้มเหลวทางเศรษฐกิจ ทำให้มีการยอมรับว่าอคติและการตัดสินใจที่ผิดพลาดเป็นธรรมชาติของมนุษย์ ชุดความรู้สากลซึ่งสมาทานความเป็นกลางถูกสร้างขึ้นและถูกท้าทายจากกลุ่มความคิดหลังอาณานิคมต่อมาหลายทศวรรษ ในขณะที่กลุ่มงานศึกษาพ้นมนุษย์ปรากฏขึ้นในบริบทที่เทคโนโลยีกับปัญญาประดิษฐ์เป็นเงื่อนไขใหม่ของการดำรงชีวิตในศตวรรษที่ 21 โดยสร้างคำอธิบายที่มุ่งทำลายอคติในช่วงชั้นของความรู้ที่มีมนุษย์อยู่ชั้นสูงสุดกับนิยามมนุษย์ใหม่บนความสัมพันธ์ที่เท่าเทียมกับอมนุษย์