“ทบทวนภูมิทัศน์การเมืองไทย”: ผลการเลือกตั้ง 2566 และ “สองนัคราประชาธิปไตย”

บทคัดย่อ

บทความนี้เสนอว่าผลการเลือกตั้ง เมื่อวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 กลายเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ชี้ชัดว่า ชุดคำอธิบาย “สองนัคราประชาธิปไตย” ของ เอนก เหล่าธรรมทัศน์ (2538) ซึ่งเคยเป็นชุดคำอธิบายหลักในการทำความเข้าใจผลการเลือกตั้งของไทยนับตั้งแต่ทศวรรษ 2530 ไม่สามารถใช้ทำความเข้าใจพฤติกรรมทางการเมืองของไทยได้อีกต่อไป ในทางตรงกันข้าม บทความนี้เสนอว่าชุดคำอธิบายของงานวิจัยชุด “ทบทวนภูมิทัศน์การเมืองไทย” ของอภิชาต สถิตนิรามัย ยุกติ มุกดาวิจิตร และนิติ ภวัครพันธุ์ (2556) กลับสามารถอธิบายปรากฏการณ์ผลการเลือกตั้งในครั้งนี้ได้เป็นอย่างดี เนื่องจากงานวิจัยชุดนี้เสนอว่า การเปลี่ยนแปลงในระดับรากฐานของเศรษฐกิจสังคมไทย (socio-economic changes) ได้ทำลายรากฐานของระบบอุปถัมภ์ซึ่งเป็น ‘เสาเข็ม’ ของสองนัคราประชาธิปไตย ในขณะเดียวกันได้ให้กำเนิด “ชนชั้นกลางระดับล่าง” ขึ้นเป็นตัวแสดงใหม่ทางการเมืองที่หลุดพ้นระบบอุปถัมภ์กลายเป็น “พลเมืองใหม่”