เครือข่ายผู้ปฏิบัติการหน้าใหม่ในพื้นที่ความรู้ศึกษาศาสตร์และจิตวิทยาการศึกษาในสังคมไทยสมัยใหม่

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาการก่อรูปและปฏิบัติการของกลุ่มผู้ปฏิบัติการหน้าใหม่ในพื้นที่ความรู้ศึกษาศาสตร์ในประเทศไทยผ่านกรณีศึกษา 4 กลุ่ม ได้แก่ Thai Civic Education (TCE) ก่อการครู insKru และครูขอสอน โดยมุ่งวิเคราะห์การผลิตความรู้ทางเลือก การสร้างอัตลักษณ์ใหม่ของความเป็นครู และการเปิดพื้นที่เรียนรู้ที่ตั้งอยู่บนฐานของการมีส่วนร่วม การวิพากษ์ และประสบการณ์ตรงของครูและผู้เรียน งานวิจัยใช้วิธีวิทยาเชิงคุณภาพ ได้แก่ การวิเคราะห์เอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และการสังเกตการณ์ เพื่อสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างโครงสร้างทางการศึกษา กระบวนการเรียนรู้ และการเคลื่อนไหวในระดับฐานราก โดยประยุกต์แนวคิดการเคลื่อนไหวทางสังคมแนวใหม่ (New Social Movements) ของ Melucci พบว่า กลุ่มเหล่านี้ไม่ได้เพียงเป็นกลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อปฏิรูปการศึกษา แต่ยังทำหน้าที่ในฐานะขบวนการเชิงวัฒนธรรมที่มีลักษณะเด่น ได้แก่ การก่อรูปอัตลักษณ์ร่วมเชิงกระบวนการ โครงสร้างเครือข่ายแบบแนวนอน การใช้เทคโนโลยีและพื้นที่ชีวิตประจำวันเป็นเครื่องมือปฏิบัติการ และการผลิตความรู้เพื่อท้าทายอำนาจเชิงสถาบัน บทความนี้เสนอว่ารัฐและสังคมไทยควรหันมาให้ความสำคัญกับการสร้างระบบนิเวศความรู้แบบมีส่วนร่วมที่เปิดพื้นที่ให้กับกลุ่มผู้ปฏิบัติการภาคพลเมืองและเครือข่ายใหม่ ๆ ได้มีบทบาทในการกำหนดทิศทางของการศึกษาและการเรียนรู้ร่วมกัน อันเป็นแนวทางสำคัญต่อการปฏิรูปการศึกษาที่มีรากฐานจากวัฒนธรรม ประสบการณ์จริง และความเป็นประชาธิปไตย