คุณค่า/มูลค่า: วัตถุแห่งการบริโภคและการแลกเปลี่ยนกันของ(รูป)สัญญะ

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาคุณค่าของ “วัตถุแห่งการบริโภค” ผ่านกรอบแนวคิดของฌ็อง โบดริยารด์ ซึ่งจะช่วยในการอธิบายบทบาทของวัตถุในยุคทุนนิยมร่วมสมัย การศึกษานี้ใช้วิธีการวิเคราะห์ตัวบทปฐมภูมิของโบดริยารด์และมีข้อค้นพบว่า 1) มโนทัศน์เรื่องคุณค่ามีความซับซ้อนมากกว่าที่เศรษฐศาสตร์การเมืองแบบมาร์กซิสต์เสนอไว้ โดยเฉพาะในมิติที่เกี่ยวข้องกับ “คุณค่าแลกเปลี่ยนเชิงสัญญะ (sign exchange value)” ซึ่งเป็นคุณค่าที่สถาปนาขึ้นผ่านความแตกต่างในเชิงลำดับชั้นและพบได้เป็นปกติในกระบวนการบริโภคสมัยใหม่ 2) การแปลมโนทัศน์ value เป็นภาษาไทยของแวดวงวิชาการสายสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ไทยยังขาดความรัดกุม ส่งผลให้การตีความทางออกของปัญหาว่าด้วยคุณค่าไม่ตรงตามเป้าหมายทางการเมืองของโบดริยารด์ ทั้งยังก่อให้เกิดความสับสนระหว่างปริมณฑลทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม ซึ่งเป็นสองมิติที่ควรพิจารณาแยกจากกันอย่างเป็นระบบ กระทั่งในระดับการใช้คำ เพื่อให้การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างสองปริมณฑลนี้เป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ข้อค้นพบเหล่านี้เน้นย้ำพลวัตอันซับซ้อนของคุณค่าที่ฝังอยู่ในวัตถุแห่งการบริโภค และเปิดโอกาสให้ได้พิจารณาถึงมโนทัศน์ “แอมบิวาเลนซ์ (ambivalence)” หรือภาวะที่คนสัมพันธ์กัน ซึ่งโบดริยารด์เสนอขึ้นมาในฐานะเป้าหมายทางการเมืองที่วิพากษ์อำนาจของระบบทุน และในฐานะทางเลือกเชิงทฤษฎีในการทำความเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างกระบวนการผลิต วัตถุ และซับเจ็กต์ในสังคมร่วมสมัย