ความสัมพันธ์ระหว่างกฎหมายระหว่างประเทศและกฎหมายภายใน : ศึกษาทางปฏิบัติของตุลาการไทย

บทคัดย่อ

รัฐมีหน้าที่ปฏิบัติตามพันธกรณีระหว่างประเทศ และไม่อาจอ้างความไม่สอดคล้องกันของกฎหมายภายใน เพื่อเป็นข้อยกเว้นพันธกรณีระหว่างประเทศได้ มิฉะนั้นย่อมนำ มาสู่ความรับผิดชอบของรัฐในทางระหว่างประเทศ หน้าที่ดังกล่าวย่อมผูกพันฝ่ายตุลาการ ซึ่งเป็นองค์กรภายในของรัฐด้วย บทความนี้จึงมุ่งศึกษาทางปฏิบัติของฝ่ายตุลาการไทย    ในการปรับใช้กฎหมายระหว่างประเทศในระบบกฎหมายไทยที่ไม่อาจปฏิบัติตามพันธกรณีระหว่างประเทศได้ โดยเฉพาะกรณีการปรับใช้กฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศและสนธิสัญญา

ผลการศึกษาพบว่า ฝ่ายตุลาการไทยปรับใช้กฎหมายระหว่างประเทศตามทฤษฎีทวินิยมอย่างเคร่งครัด โดยการปรับใช้กฎหมายไทย อันไม่คำนึงถึงพันธกรณีระหว่างประเทศ ทว่าฝ่ายตุลาการของประเทศที่ศึกษาซึ่ง ได้แก่ สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ และแคนาดา ไม่ยึดถือทฤษฎีเอกนิยม หรือทวินิยม ทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่งอย่างเคร่งครัด แต่จะปรับใช้กฎหมายในระบบกฎหมายภายในอย่างสอดคล้องกับพันธกรณีระหว่างประเทศ ไม่ว่าโดยการบังคับใช้กฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศแก่คดีโดยตรง หรือการใช้สนธิสัญญาเป็นเครื่องมือในการตีความกฎหมายภายใน  

ผู้เขียนจึงขอเสนอแนะ ดังนี้ ประการแรก ควรตีความรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 188 วรรคหนึ่ง ให้คำว่า “กฎหมาย” หมายความถึง กฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศด้วย ประการที่สอง คือ ประเทศไทยควรบัญญัติอย่างชัดแจ้งในรัฐธรรมนูญให้กฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศ เป็นส่วนหนึ่งของกฎหมายไทย เพื่อให้ฝ่ายตุลาการมีความชอบธรรมที่จะบังคับใช้กฎหมายดังกล่าวแก่คดีโดยตรง ประการที่สาม ฝ่ายตุลาการไทยควรใช้และตีความกฎหมายภายในอย่างสอดคล้องกับพันธกรณีระหว่างประเทศ