มาตรการทางกฎหมายในการจัดการทรัพยากรในเขตอุทยานแห่งชาติโดยภาครัฐและประชาชนผู้ครอบครองการทำประโยชน์บนที่ดิน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อศึกษาถึงการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรในเขตอุทยานแห่งชาติโดยภาครัฐและประชาชนผู้ครอบครองการทำประโยชน์บนที่ดิน ชุมชนบ้านห้วยรำพึง บ้านควนยาว ต.ลานข่อย อ.ป่าพะยอม จ.พัทลุง จากปัญหาการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่าทับที่อยู่อาศัยและที่ทำกินของประชาชนบางส่วน

เมื่อศึกษาจึงพบว่า การเข้าครอบครองมีลักษณะเป็น 2 ช่วงคือ ช่วงก่อนประกาศเขตอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมิใช่ประเด็นการบุกรุกที่ดินผืนใหม่ แต่เป็นเรื่องชุมชนได้อาศัยในที่ดินมาก่อนเป็นเวลานาน ก่อนจะมีการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติ และยังไม่ได้รับการคุ้มครองสิทธิในการใช้ประโยชน์หรือสิทธิตกทอดไปยังทายาทของประชาชนอย่างเป็นธรรม และช่วงหลังการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติ เนื่องจากกระแสความต้องการพื้นที่การครอบครองการทำประโยชน์ของประชาชน ซึ่งทั้ง 2 กรณีประชาชนยังคงมีฐานะเป็นผู้กระทำผิดกฎหมายและมีความเสี่ยงที่จะถูกดำเนินคดีจากรัฐ

ผู้วิจัยจึงมีข้อเสนอแนะว่า รัฐบาลหรือเจ้าหน้าของรัฐต้องให้ประชาชนในพื้นที่  ผู้ครอบครองการทำประโยชน์บนที่ดินในเขตอุทยานแห่งชาติ เข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจ เพื่อแก้ไขปัญหาและผลกระทบที่เกิดขึ้น ส่วนการแก้ไขพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2562 รวมถึงนโยบายของรัฐบาล จะต้องสอดคล้องกับเจตนารมย์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 ซึ่งเกิดขึ้นจากองค์ประกอบหรือกลไกการมีส่วนร่วมของภาคส่วนต่าง ๆ หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในทุกระดับเพื่อให้กระบวนการขับเคลื่อนสิทธิของชุมชนสามารถดำเนินการต่อไปได้อย่างเป็นธรรมและยั่งยืน