การไกล่เกลี่ยข้อพิพาท ศึกษาเปรียบเทียบภาคประชาชน และคณะกรรมการหมู่บ้าน

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาอำนาจหน้าที่การไกล่เกลี่ย ข้อพิพาทชุมชนระหว่างศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน ตามพระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 กับคณะกรรมการหมู่บ้าน ตามข้อบังคับว่าด้วยการปฏิบัติงานประนีประนอมข้อพิพาทของคณะกรรมการหมู่บ้าน พ.ศ. 2530 ในข้อพิพาททางแพ่งและอาญา ซึ่งอาจเกิดความซ้ำซ้อนของตัวบุคคล และศึกษาถึงขอบเขตการระงับข้อพิพาทของทั้งสองฝ่าย ตลอดถึงศึกษาสภาพบังคับในกรณีที่คู่กรณียินยอมตกลงแล้ว แต่ไม่ปฏิบัติตาม                                                                                    

ข้อค้นพบจากการศึกษามีดังนี้ บุคคลคนเดียวอาจทำหน้าที่เป็นคณะกรรมการหมู่บ้านหรือผู้ไกล่เกลี่ยของศูนย์ไกล่เกลี่ยภาคปะชาชนได้ ถ้ามีคุณสมบัติและผ่านการอบรมการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทตามหลักสูตรที่พระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 กำหนดเอาไว้ ส่วนขอบเขตการระงับข้อพิพาทพบว่า ในทางแพ่งฝ่ายคณะกรรมการหมู่บ้านมีอำนาจระงับข้อพิพาทได้กว้างขวางกว่าศูนย์ไกล่เกลี่ยภาคประชาชน แต่ในทางอาญาฝ่ายศูนย์ไกล่เกลี่ยภาคประชาชนมีอำนาจระงับได้กว้างกว่า จึงทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำในการบังคับใช้กฎหมาย ส่วนสภาพบังคับในการไกล่เกลี่ยนั้น คณะกรรมการหมู่บ้านไม่มีอำนาจบังคับหากคู่กรณียินยอมแล้ว และไม่ปฏิบัติตาม แต่ศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน เมื่อคู่กรณีตกลงยินยอมแล้วไม่ปฏิบัติตาม คู่กรณีฝ่ายเรียกร้องอาจยื่นคำร้องต่อศาลให้บังคับตามข้อตกลงได้                                                  

ผู้เขียนจึงเห็นว่ากระทรวงมหาดไทยควรแก้ไขข้อบังคับว่าด้วยการปฏิบัติงานประนีประนอมข้อพิพาทของคณะกรรมการหมู่บ้าน พ.ศ. 2530 เพื่อให้คณะกรรมการหมู่บ้านมีอำนาจหน้าที่ที่มีมาตรฐานเดียวกันไม่ต่างไปจากศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน เพื่อเป็นประโยชน์แก่คู่พิพาทในชุมชนต่อไป