มาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุ

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพสังคม วัฒนธรรมและจารีตประเพณีที่การอุปการะเลี้ยงดูบุคคลภายในทางครอบครัว 2) ศึกษาเชิงเปรียบเทียบเกี่ยวกับการสิทธิและหน้าที่ในอุปการะเลี้ยงดู   ผู้สูงอายุตามกฎหมายไทยและกฎหมายต่างประเทศ 3) เสนอแนวทางในการกำหนดมาตรการอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุ อันจะเป็นตัวแบบในการแก้ไขปรับปรุงและพัฒนากฎหมายอันจะประโยชน์ในการพัฒนาทางสังคมที่ยั่งยืน  ด้วยการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการวิจัยทางเอกสาร (Documentary Research) และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview)

          ผลการศึกษา พบว่า การอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุตามกฎหมายไทยกำหนดตามความสัมพันธ์โดยชอบด้วยกฎหมาย ดังนั้น จึงเป็นหน้าที่ของคู่สมรส บุตรโดยชอบด้วยกฎหมายและบุตรบุญธรรมเท่านั้นที่จะต้องอุปการะเลี้ยงดูคู่สมรส บิดามารดาซึ่งเป็นผู้สูงอายุตามกฎหมาย แม้ตามความเป็นจริงจะมีการอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุอยู่ในลักษณะอื่นอยู่ก็ตาม ซึ่งแตกต่างกับกฎหมายของฝรั่งเศส นอกจากสามีภริยาซึ่งเป็นคู่สมรสแล้ว สามีภริยาที่ตกลงทำข้อตกลงในการอยู่กินร่วมกันมีหน้าที่ในการอุปการะเลี้ยงอีกฝ่ายหนึ่งซึ่งเป็นผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นไปตามข้อตกลงในการอยู่กินร่วมกัน ขณะเดียวกันบุตรที่เกิดมาไม่ว่าจะเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมาย บุตรบุญธรรมหรือบุตรที่บิดามารดารับรองต่างมีสิทธิหน้าที่ในการอุปการะเลี้ยงดูต่อบิดามารดา  ในมิติการจัดการด้านผู้สูงอายุโดยภาครัฐนของทั้งสองประเทศได้ให้ความสำคัญกับการดูแลผู้สูงอายุมากขึ้นตามสภาวะความเปลี่ยนแปลงทางสังคม โดยในประเทศฝรั่งเศสเน้นการมีส่วนร่วมอย่างมากของครอบครัวและชุมชนที่ผู้สูงอายุอาศัยอยู่ 

สำหรับการสร้างศักยภาพและบทบาทในการอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุ พบว่า ปัจจุบันผู้คนมีความเข้าใจในเกณฑ์การพิจารณาความเป็นผู้สูงอายุและความเปลี่ยนแปลงทางสังคม หน้าที่ในการดูแลผู้สูงควรเป็นของบุคคลอื่นในครอบครัวนอกจากคู่สมรสและบุตรตามที่กฎหมายกำหนดเท่านั้น โดยรัฐควรกำหนดเป็นเงื่อนไขและแนวทางที่ชัดเจน เพื่อให้สมาชิกอื่นได้เข้ามามีส่วนในการอุปการะเลี้ยงดูภายใต้การดูแลของรัฐ

ดังนี้ จึงมีข้อเสนอแนะ ให้มีการส่งเสริมให้บุคคลภายในครอบครัว โดยเฉพาะผู้สืบสันดานตามความเป็นจริงเข้ามามีบทบาทในอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุ เมื่อมีการอุปการะเลี้ยงดูผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป ที่มีรายได้ไม่เพียงพอแก่การยังชีพ และอยู่ในความอุปการะเลี้ยงดูของผู้มีเงินได้ตามความเป็นจริงให้สามารถใช้สิทธิหักลดหย่อนค่าอุปการะเลี้ยงดูได้ตามเกณฑ์ที่กำหนด  ทั้งควรให้สิทธิแก่บุคคลอื่นซึ่งมีความสัมพันธ์ในครอบครัว สามารถร้องขอเป็น “ผู้ดูแล”  เพื่อทำหน้าที่ให้การอุปการะเลี้ยงดู ช่วยเหลือ ดูแล รวมถึงให้พักอยู่อาศัยแก่ผู้สูงอายุ แล้วแต่กรณี