การศึกษาการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทคดีอาญาในประเทศไทย กับการแก้ไขปัญหาของพนักงานสอบสวน สังกัดตำรวจภูธรภาค 1

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทคดีอาญาของไทย และ (2) ศึกษาการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทคดีอาญา และการแก้ไขปัญหาของพนักงานสอบสวน สังกัดตำรวจภูธรภาค 1 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ (1) การวิจัยเอกสาร โดยใช้ในการรวบรวมข้อมูลจากหนังสือ งานวิจัยบทความ และเอกสารที่เกี่ยวข้องจากแหล่งข้อมูลออนไลน์และฐานข้อมูลทางวิชาการ และ (2) การสัมภาษณ์เชิงลึก ซึ่งถูกออกแบบมาเพื่อรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพจากพนักงานสอบสวน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ

ผลการศึกษาพบว่า คดีที่เข้าสู่กระบวนการเป็นคดีจราจรและคดีเกี่ยวกับทรัพย์ ในทางปฏิบัติพนักงานสอบสวนมักปรับลดขั้นตอนเพื่อให้เกิดความรวดเร็วและสอดคล้องกับหน้างานจริง ปัญหาสำคัญที่พบคือ การขาดแคลนผู้ไกล่เกลี่ย ภาระงานเอกสารที่ซ้ำซ้อน และปัญหาคู่กรณีไม่ปฏิบัติตามข้อตกลง ส่งผลให้ต้องนำคดีกลับมาเริ่มกระบวนการสอบสวนใหม่ ซึ่งสร้างความล่าช้า และข้อเสนอแนะจากการวิจัย ได้แก่ การจัดฝึกอบรมและส่งเสริมให้เจ้าหน้าที่ตำรวจขึ้นทะเบียนเป็นผู้ไกล่เกลี่ย การจัดตั้งศูนย์ไกล่เกลี่ยเฉพาะทางเพื่อแยกภาระงานออกจากงานสอบสวนปกติ การปรับปรุงกฎหมายให้สามารถบังคับคดีตามสัญญาประนีประนอมได้ทันที โดยไม่ต้องเริ่มทำสำนวนใหม่ รวมถึงการนำระบบออนไลน์มาใช้และการปรับเกณฑ์การประเมินผลงานเพื่อสร้างแรงจูงใจให้แก่พนักงานสอบสวน เพื่อให้กระบวนการไกล่เกลี่ยมีประสิทธิภาพและอำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนได้

ผู้วิจัยมีข้อเสนอแนะ ดังนี้ ควรยกระดับทั้ง 3 ด้าน คือ ด้านกฎหมาย ให้บันทึกข้อตกลงบังคับคดีได้ทันที ด้านสถานที่ จัดห้องเป็นสัดส่วนสร้างความเชื่อมั่น และด้านบุคลากร อบรมทักษะและปรับทัศนคติพนักงานสอบสวน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและความศักดิ์สิทธิ์ของกระบวนการไกล่เกลี่ย