การทำหน้าที่ของวุฒิสภาในฐานะกลไกตรวจสอบและถ่วงดุลฝ่ายบริหาร : ศึกษากรณีกระบวนการตั้งกระทู้ถาม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิดและเจตนารมณ์ของการตั้งกระทู้ถามตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 (2) วิเคราะห์การทำหน้าที่ของสมาชิกวุฒิสภาตามบทเฉพาะกาล มาตรา 269 ในการตรวจสอบฝ่ายบริหารด้วยการตั้งกระทู้ถาม สาเหตุที่ทำให้กระทู้ถามขาดประสิทธิภาพ รวมถึงผลที่เกิดขึ้นจากการตั้งกระทู้ถาม และ (3) เสนอแนะแนวทางปรับปรุงมาตรการทางกฎหมายและการนำเครื่องมือนี้ไปใช้ให้สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญ คณะผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพโดยรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการและการสัมภาษณ์เชิงลึกสมาชิกวุฒิสภา นักวิชาการ และเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงาน

ผลการศึกษาพบว่า การตั้งกระทู้ถามเป็นกลไกหนึ่งในการถ่วงดุลอำนาจระหว่างฝ่ายนิติบัญญัติกับฝ่ายบริหาร แต่ประสิทธิภาพประสิทธิผลขึ้นอยู่กับวิธีการ กระบวนการรวมทั้งความเป็นอิสระของสมาชิกวุฒิสภาในการกำหนดประเด็น และคำตอบกระทู้ถามของฝ่ายบริหาร นอกจากนี้ การตอบกระทู้ในราชกิจจานุเบกษาของฝ่ายบริหารมีความล่าช้าและมีข้อจำกัดในการติดตามผล โดยจะติดตามเฉพาะกระทู้ที่รัฐมนตรีตอบในสภาหรือรับข้อสังเกตไว้เท่านั้น

คณะผู้วิจัยมีข้อเสนอแนะ ดังต่อไปนี้ คือ ปรับลดเวลาถาม-ตอบกระทู้ เพิ่มความยืดหยุ่นในการกำหนดจำนวนและระยะเวลา และกำหนดให้การตอบเป็นลายลักษณ์อักษรมีความรวดเร็วขึ้น พร้อมสร้างกลไกติดตามผลที่เป็นรูปธรรม สำหรับข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ควรจัดทำคู่มือและพัฒนาทักษะการตั้งกระทู้และการสื่อสารของสมาชิกวุฒิสภา การบูรณาการกระทู้ถามร่วมกับกลไกคณะกรรมาธิการสภา การประยุกต์ใช้เทคโนโลยี และร่วมกับสื่อมวลชนเพื่อสร้างการรับรู้และดึงภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม