มโนทัศน์เกี่ยวกับความจริงและการตรวจสอบความจริง : ตรรกวิทยา วิทยาศาสตร์ และพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ นำเสนอมโนทัศน์เกี่ยวกับความจริงและการตรวจสอบความจริง 3 มุมมอง ประกอบด้วย มุมมองทางตรรกวิทยา วิทยาศาสตร์ และพุทธศาสนา เพื่อพิจารณาความสมเหตุสมผลทางความคิด เพื่อไว้ใช้เป็นเครื่องมือแสวงหาความจริงและตรวจสอบความจริงในศาสตร์แขนงดังกล่าว อย่างมีเหตุมีผล

ผลการศึกษาพบว่า (1) มโนทัศน์ทางตรรกวิทยา ถือว่าความจริงประกอบด้วยองค์ 3 คือ สิ่งนั้นจะต้องเป็นจริง เราเชื่อว่าสิ่งนั้นเป็นจริง และมีหลักฐานยืนยันว่าสิ่งนั้นเป็นจริง การตรวจสอบความจริงโดยใช้ 3 ทฤษฎี ได้แก่ ทฤษฎีเชื่อมนัย ถือว่าสิ่งใดจะเป็นจริงก็ต่อเมื่อมีความสมเหตุสมผลทางความคิด ทฤษฎีสมนัย ถือว่าสิ่งใดจะเป็นจริงก็ต่อเมื่อมีหลักฐานรองรับ และทฤษฎีปฏิบัตินัย ถือว่าสิ่งใดจะเป็นจริงก็ต่อเมื่อสามารถนำไปใช้ปฏิบัติได้จริง (2) มโนทัศน์ทางวิทยาศาสตร์ ถือว่าความจริงมีลักษณะเป็นนามธรรมเป็นสาธารณะ สามารถพิสูจน์และทดสอบได้ ส่วนองค์ประกอบของความจริงมีคือ ข้อเท็จจริง มโนทัศน์ หลักการ สมมติฐาน กฎ และทฤษฎี (3) มโนทัศน์ทางพุทธศาสนา แบ่งความจริงออกเป็น 2 ระดับ คือ ระดับสมมติ กับระดับปรมัตถ์

ผู้เขียนมีข้อเสนอแนะว่า การแสวงหาความจริงและตรวจสอบความจริงอย่างรอบด้าน ต้องประกอบด้วย 3 มโนทัศน์ หากให้ความสำคัญเฉพาะด้านตรรกวิทยาหรือวิทยาศาสตร์ ก็เป็นเสมือนให้ความสำคัญด้านความคิดและร่างกาย แต่ละเลยด้านจิตใจ ชีวิตก็จะเว้าแหว่งไปส่วนหนึ่ง แต่ถ้าให้ความสำคัญเฉพาะด้านศาสนา ก็เป็นเสมือนให้ความสำคัญเฉพาะด้านจิตใจ โดยละเลยด้านร่างกาย ชีวิตก็จะเว้าแหว่งไปส่วนหนึ่ง แต่ถ้าให้ความสำคัญรอบด้านประกอบกัน จะช่วยเติมเต็มให้เป็นชีวิตมีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น